1922 Betoging 'Paardenvijgenstoet'

Op 19 november 1922 stappen vijf- tot twintigduizend voorstanders van de Franstalige universiteit op in Gent. Met hun ‘Gand Français’-actie willen ze voorgoed een einde stellen aan de volgens hen kortzichtige plannen van de Vlamingen. De verfranste bourgeoisie trommelt voor haar betoging fabrieksarbeiders, bedienden en landelijke delegaties op. Vooraan in de stoet lopen rector Eugène Eeman en een groot deel van het professorenkorps. In de optocht, die door de met Belgische vlaggen versierde Gentse straten trekt, defileren fanfares en wordt het volkslied gezongen. Reacties van de Vlamingen blijven niet uit: 1.500 tot 2.000 tegenbetogers gaan in de tegenaanval en bekogelen de deftige dames en heren met de uitwerpselen van de bereden rijkswacht. Onder het geroep van ‘A bas le roi’, ‘A bas la Belgique’ en ‘Vivat Borms’ sneuvelen ruiten, branden vlaggen en vliegen de vijgen in het rond. Gent staat in rep en roer. Zowel de Franstalige als de Nederlandstalige pers claimt de overwinning en de flaminganten houden er hun nieuwe scheldnaam ‘lamas cracheurs’ aan over.

Straatagitatie

De Paardenvijgenstoet is een legendarisch maar geen uniek incident tussen voor- en tegenstanders van de vernederlandsing. Met de parlementaire strijd over de kwestie vanaf de jaren 1920 worden de straatacties echter grimmiger. Beide partijen willen hun standpunten kracht bijzetten en de publieke opinie voor zich winnen door de grootste en luidste manifestaties op het getouw te zetten. Het eerste gewelddadige treffen vindt plaats op 9 februari 1920. Een bezoek van de Waalse politicus Jules Destrée aan Gent ontaardt in een belegering van het Vlaamse studentenhuis en gaat de geschiedenis in als ‘De Slag bij Uylenspiegel’. De ene betoging en de andere tegenactie volgen elkaar vanaf dan op en de manifestaties van de Vlamingen krijgen een steeds duidelijker anti-Belgisch karakter. Twee Franse waarnemers merken met ongerustheid op dat zelfs gecultiveerde Vlamingen zoals August Vermeylen, ‘l'une des personnalités les plus marquantes du corps enseignant la langue flamande’, zich door de kwestie laten meeslepen.

Parlementaire strijd

Na een geanimeerde stemming keurt de Kamer op 19 oktober 1922 het wetsvoorstel van Van Cauwelaert over een geleidelijke invoering van het Nederlands met nipte meerderheid goed. De meeste katholieken steunen het voorstel, de liberalen zijn tegen en de socialisten stemmen verdeeld. Gesteund door de vele sympathiebetuigingen van ‘la grande bourgeoisie’ en hoopvol over een negatieve stemming in de conservatieve Senaat, zetten de tegenstanders een laatste offensief in. Om hun strijd kracht bij te zetten, richtten ze de Ligue nationale pour la Défense de l'Université de Gand et la Liberté des Langues op. De Gentse rector Eeman wordt nationaal voorzitter van de nieuwe Ligue die in heel het land steuncomités opricht. Als de Vlaams-nationalisten op 5 november 1922 een grote betoging organiseren in Gent roept de Ligue alle ‘weldenkende burgers’ op om zich te verzetten tegen een dergelijke ‘aanslag’ op het Belgische bestel en de Vlamingen worden hardhandig aangepakt. Twee weken later zouden de Vlamingen wraak nemen met paardenvijgen...

Het laatste woord?

In deze episode van de strijd om de vernederlandsing hebben de Franstalige studenten het laatste woord. In de weken voorafgaand aan de stemming in de Senaat organiseren ze massabetogingen in Gent, Luik en Brussel. Op 21 december 1922, de dag voor de stemming, staken alle Franstalige studenten aan alle Belgische universiteiten en verhinderen ze de Vlaamse studenten de toegang tot de leslokalen. Op 22 december keurt de Senaat het wetsvoorstel-Van Cauwelaert af. Maar de overwinning van ‘Gand français’ zal van korte duur zijn: in juni 1923 valt de regering en in de daaropvolgende crisis komen de politieke partijen tot een onderhandeld compromis.

Fien Danniau
Vakgroep Geschiedenis
Laatst gewijzigd 1 september 2010

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Danniau, Fien. "1922 Betoging Paardenvijgenstoet." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 01.09.2010. www.ugentmemorie.be/gebeurtenissen/1922-betoging-paardenvijgenstoet.

Literatuur

• Henry Bossaert, Julius Mac Leod en de vervlaamsing, Gent, 1977, (Uit het verleden van de R.U.G., 4).

• André Capiteyn, Gent in weelde herboren : wereldtentoonstelling 1913, Gent, 1988.

• Karel De Clerck, ‘Hoger Onderwijs – Gent’, in: Reginald De Schryver e.a. (red.), Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, Tielt, 1998, kl. 2279-2290.

• Gita Deneckere, Nieuwe geschiedenis van België, 1878-1905’, in: Vincent Dujardin e.a. (red.), Nieuwe Geschiedenis van België, Vol.I, Tielt, 2005, pp. 447-664.

• Gita Deneckere, ‘Gent’, in: Reginald De Schryver e.a. (red.), Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, Tielt, 1998, kl. 1253-1269.

• Maurice De Vroede, ‘Hogeschooluitbreidingen en volksuniversiteiten’, in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 10, 1979(1-2), pp. 255-278.

• Maria De Waele, ‘De strijd om de citadel. Frankrijk en de vernederlandsing van de Gentse universiteit, 1918-1930’, in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 32, 2002(1-2), pp. 153-193.

• Michel Dumoulin, ‘Het ontluiken van de twintigste eeuw, 1905-1918’, in: Vincent Dujardin e.a. (red.), Nieuwe Geschiedenis van België, Vol. II, Tielt, 2006, pp. 697-865.

• Theo Luykx, Politieke geschiedenis van België van 1789 tot heden, Brussel, 1969.

• Anne-Marie Simon-Vandermeersch en Elienne Langendries, ‘De vernederlandsing van de Gentse universiteit’, in: Guy Leemans e.a. (red.), Vlamingen komt in massa: de Vlaamse beweging als massabeweging, Gent, 1999, pp. 121-146.

• Daniël Vanacker, Het activistisch avontuur, Gent, 2006.

• Dirk Van Damme, Universiteit en volksontwikkeling: het ‘hooger onderwijs voor het volk’ aan de Gentse universiteit, 1892-1914, Gent, 1983, (Uit het verleden van de R.U.G., 14).

• Roland Willemyns, Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Antwerpen, 2003.