Dies Natalis van de UGent
Welke herdenking?
Elk jaar viert de UGent op de voorlaatste vrijdag van maart haar Dies Natalis of verjaardag met een plechtige zitting in de Aula en het uitreiken van de eredoctoraten. In tegenstelling tot wat je zou denken van een bijna 200-jarige, is die viering een vrij recent ritueel.
De eerste Dies Natalis in ... 1962
Hoewel de universiteit gesticht werd in 1816 en opende 1817, vindt de eerste Dies Natalis pas plaats op 17 februari 1962. Bezieler is rector Jean-Jacques Bouckaert die van 1961 tot 1969 aan het roer staat van de UGent. Hij ziet alleen maar voordelen bij de introductie van een extra feestdag om de eredoctoraten uit te reiken. Voorheen gebeurt dit doorgaans bij de plechtige opening van het academiejaar. In tijden van de expansie van het hoger onderwijs is het cruciaal de gevestigde waarde van de UGent te benadrukken en communicatie én communicatiemomenten zijn daarvoor onontbeerlijk. Niet toevallig introduceert de nieuwe rector behalve de Gentse dies natalis ook de dienst public relations in 1968. Ongetwijfeld heeft Bouckaert zich laten leiden door binnen- en buitenlandse voorbeelden. Behalve voor het externe beeld van de UGent zet rector Bouckaert de nieuwe traditie van de Dies Natalis maximaal in ter bevordering van de interne samenhorigheid. Die staat in de jaren 1960 onder druk door de krachtige aangroei van het aantal studenten en het professorenkorps.
Vroegere poging
De eerste Dies Natalis had nochtans even goed dertig jaar eerder kunnen plaatsvinden. De plechtige opening van het academiejaar 1930-1931, de start van de vernederlandste universiteit, wordt danig verstoord door Vlaamse oproerkraaiers, dat bij ministerieel besluit de openingszitting van het daaropvolgende jaar wordt geannuleerd. Op 20 oktober 1931 wordt een bijzondere zitting van de Academische Raad bijeengeroepen, in aanwezigheid van Robert Petitjean, minister van Kunsten en Wetenschappen, die zijn beslissing verdedigt. Op de dagorde staat het ‘voorstel tot inrichting van een Feestvergadering’. Professor Jules Verschaffelt gebruikt voor het eerst de term ‘Dies Natalis’ om die feestviering te benoemen en refereert hierbij ook naar andere universiteiten. De zitting van de Academieraad wordt besloten met de aanname van volgende motie: “De Academische Raad van de Universiteit te Gent drukt zijne gehechtheid uit aan de traditioneele plechtigheid bij de opening van ieder Academisch Jaar, en besluit dat, buiten de plechtige openingszitting in den loop van ieder jaar, een “dies natalis” van de hoogeschool zal ingericht worden.”
Studenten vieren
In tegenstelling tot de academische overheid richt het Gents Studentenkorps (G.S.C.) tijdens het interbellum wel een Dies Natalis viering in. De eerste vindt plaats in de Minardschouwburg op 16 november 1933. Vanaf 1937 wordt de feestzitting in de Aula in de Voldersstraat gehouden, met de volledige steun van het universiteitsbestuur, en wordt doorgaans eind november georganiseerd. Op 28 november 1939 vindt de laatste vooroorlogse viering plaats en wordt voor zover wij konden nagaan, niet hernomen na de oorlog.
Maar bij de officiële invoering van de Dies Natalis viering vanaf 1962, is het Gents studentenkorps opnieuw van de partij met een fakkeloptocht en een artistieke avond in de Aula, daags voor het officiële gebeuren.
Welke verjaardag?
Zoals in de term zelf besloten, is dies natalis een verjaardag, doorgaans van de stichting van iets, maar niet altijd. Zo wordt op 20 november ‘St. V.’ aan de Brusselse vrije universiteit gevierd en is dit de werkelijke stichtingsdatum door Pierre-Théodore Verhaegen. Aan de Leuvense universiteit daarentegen valt de dies natalis samen met Lichtmis (2 februari) omdat Maria de patrones van de universiteit is. Dat heeft dus niets te maken met één of andere stichtingsdatum. Ook voor Gent is er geen causaal verband met een historische gebeurtenis. De werkelijke stichting door Willem I gebeurt op 25 september 1816 bij organieke wet en de opening vindt plaats op 9 oktober 1817. De studenten vieren Dies Natalis tijdens de jaren ’30 in november en een keer in december. Vanaf het academiejaar 1961-1962 wordt het een beetje arbitrair in het midden van het studiejaar belegd en valt dan in februari of maart; in het begin op een zaterdag, een dinsdag of een vrijdag en vanaf 1979 steeds op een vrijdag. Tijdens het rectoraat van Bouckaert (1961-1969) wordt ook een aantal keren een Dies Natalis-week ingericht.
Geen Dies Natalis
Dies Natalis wordt soms ook niet gevierd zoals gewoonlijk. Dit is het geval in het academiejaar 1966-’67 wegens de feestelijkheden rond de 150ste verjaardag van de universiteit in november 1967. Ook bij de viering van de 175ste verjaardag in 1992 wordt de Dies Natalis verschoven naar de maand november.
In 1965 wordt hij echter bewust geschrapt wegens de onvrede van de universiteit met een regeringsontwerp over de kandidaturen. In maart 2020 ten slotte zorgt de wereldwijde uitbraak van het Coronavirus er niet enkel voor dat Dies Natalis niet doorgaat, maar moet de universiteit op haar eigen verjaardagsfeest afkondigen dat alle resterende lessen van het academiejaar op afstand moeten worden gegeven. Op 20/03/2020 viert de UGent haar 203de verjaardag in mineur.
Frank Cotman
Vakgroep Geschiedenis
12 februari 2016
Hoe verwijs je naar dit artikel?`
Cotman, Frank. “Dies Natalis van de UGent. Welke verjaardag?” UGentMemorie. Laatst gewijzigd 20.03.2020. www.ugentmemorie.be/artikel/dies-natalis-van-de-ugent.
Literatuur en bronnen
Verslag van de Academische Raad van 20 oktober 1931 (Archief UGent, Gent, 2B1_010)
Guldenboek Universiteit Gent 18/02/1956-22/10/1976 (Archief UGent, Gent, 7LL 3/2 (1))
Guldenboek Universiteit Gent 22/03/1977-10/03/1989 (Archief UGent, Gent, 7LL 3/2 (2))
Aula: Officieel orgaan van het Gentsch studentencorps. Gent: Gentsch studentencorps, 1933-1939
De Brug: tijdschrift van de Rijksuniversiteit te Gent. Gent: RUG, 1962-1975.
Rug. Universitair Leven. Gent: RUG, 1962-1975
Danniau, Fien. “Oude en (vern)nieuw(d)e academische rituelen. De libri memoriales en dies natales van de UGent.” Tijd-Schrift. Heemkunde en lokaal-erfgoedpraktijk in Vlaanderen 6 (2016, 1) (in print).