Watersportbaan en GUSB

Urbanisatie Blaar- en Neermeersen

Na de Tweede Wereldoorlog maakt het Gentse stadsbestuur een plan op om het moerassige gebied aan de Blaar- en Neermeersen uit te bouwen tot een volwaardig stadsdeel. Het ontwerp met hoge flatgebouwen om de sociale woningnood te lenigen beantwoordt aan de naoorlogse idealen van stadsplanning. Groene ruimtes, parken en bossen moeten ruimte voor recreatie bieden. De plannen leggen sterk de nadruk op het potentieel van de site voor het beoefenen van sport in het algemeen en watersporten in het bijzonder. Centraal ligt namelijk de Nationale Watersportbaan, een vertakking van de Leie die wordt uitgegraven en verlengd in het kader van het Europees kampioenschap roeien dat in 1955 in Gent plaatsvindt. De Watersportbaan opent officieel in de zomer van 1955. Ze is meer dan twee kilometer lang en 76 meter breed. De stad Gent wil naast roeien ook andere sporten zoals kanoën, zeilen, waterskiën, zwemmen, schaatsen en vissen aan de Watersportbaan introduceren. Een door de stad voorzien voetbalstadion, overdekt sportcentrum en een toeschouwerstribune langs het water worden niet gerealiseerd.

Hoger Instituut voor Lichamelijke Opvoeding

De verdere uitbouw van de sportinfrastructuur aan de Watersportbaan vangt aan in de tweede helft van de jaren ’50 onder impuls van de Universiteit Gent. Meer bepaald voor het Hoger Instituut voor Lichamelijke Opvoeding (HILO), verbonden aan de geneeskundefaculteit. Naast het nieuwe gebouw voor het Hoger Instituut voor Opvoedkundige Wetenschappen in de Dunantlaan opent in december 1960 een sportcomplex voor het HILO. Het ontwerp is van Jules Trenteseau. Aan de Watersportlaan neemt het HILO een grote sportzaal en enkele kleinere zalen in gebruik. Het betekent een grote vooruitgang in vergelijking met de krappe accommodatie in de Voldersstraat en Paddenhoek die het HILO sinds 1908 gebruikte. Het optrekken van de site voor het HILO vindt plaats tegen de achtergrond van de grote bouwbedrijvigheid die de Universiteit Gent op het eind van de jaren ’50 en het begin van de jaren ’60 tentoonspreidt. Door de naoorlogse massificatie van het hoger onderwijs is de infrastructurele expansie een noodzaak om het groeiend aantal studenten te kunnen opvangen.

Gentse Universitaire Sportbond

Ook de Gentse Universitaire Sportbond (GUSB) kampt met de democratisering van het onderwijs. Opgericht in 1933 organiseert de vereniging de sportactiviteiten aan de Gentse universiteit. De stijgende studentenaantallen bemoeilijken dit proces. Hierbij komt dat er na WO II, naast de democratisering van het hoger onderwijs, ook een democratisering van sportbeoefening in het algemeen plaatsvindt. De exclusieve focus op het competitieve en prestatiegerichte aspect van sport maakt langzaamaan plaats voor het idee dat regelmatig sporten ook bijdraagt aan de menselijke ontwikkeling en gezondheid. Deze bijkomende factor zorgt voor een steeds grotere vraag naar sportactiviteiten bij studenten en personeelsleden. De GUSB ontplooit vanaf de jaren ’60 en vooral in de jaren ’70 dan ook meer en meer activiteiten die gericht zijn op sportinitiatie en –recreatie in plaats van op het competitieve. Voor haar vele activiteiten gebruikt de GUSB de Watersportbaan en mag ze de HILO-infrastructuur gebruiken. Daarbovenop huurt ze extra accommodatie zoals tennis- en voetbalvelden, sportzalen en zwembaden. De huurkosten hiervoor swingen de pan uit. De GUSB gebruikt het als argument bij de universiteit om eigen sportvoorzieningen te bekomen. Daarenboven hoopt ze met een eigen centrale infrastructuur meer studenten te lokken.

Sportcomplex GUSB

De GUSB krijgt haar eigen sportcomplex in de jaren ’70. De bouwwoede van de Gentse universiteit is in dit decennium nog niet geluwd. In 1970 kan de GUSB alvast het Rijksuniversitaire Sportstadion aan de Noorderlaan beginnen gebruiken. Het GUSB-sportcomplex opent zes jaar later, in 1976. Het ligt net naast het HILO-gebouw, tevens aan de Watersportlaan. Naast meerdere sportzalen en sportvelden is er ook een zwembad met een lengte van 25 meter. De universiteit heeft vanaf nu een eigen veelzijdige sportsite ter beschikking. Het aantal deelnemers aan de door de universiteit georganiseerde sportactiviteiten neemt tijdens de jaren ’70 gestaag toe. Dat aantal klimt na de opening van het GUSB-complex makkelijk boven de 10.000 per maand. Familieleden van personeel krijgen ook toegang.

Opening naar de stad

Al snel krijgt de universiteit ook vragen van externen die graag gebruik willen maken van de uitgebreide universitaire sportvoorzieningen. Eerst van verenigingen die er wedstrijden in competitieverband willen houden, daarna ook van verenigingen en individuen die recreatief willen sporten. Waar de universiteit eerst nog terughoudend is en alle aanvragen apart goed- of afkeurt, zal ze het gebruik van haar sportfaciliteiten door derden aan de vooravond van de jaren ’80 formaliseren. Een katalysator hiervoor is de vraag van het comité van buurtbewoners van de Watersportbaan om toegang te krijgen tot het zwembad. De Universiteit Gent weigert eerst, maar de zaak krijgt veel persaandacht, de Minister van Nationale Opvoeding Jef Ramaekers mengt zich en RUG-studenten bezetten zelfs, helemaal in de geest van het protest tegen de 10.000, het GUSB-zwembad met de eis de toegang ertoe democratischer te maken. De universiteit bindt in en stelt haar sportcomplex open voor derden.

Kloppend hart van sportend (U)Gent

Het universitair sportcomplex van het HILO en de GUSB is op heden met haar zwembad, tennisterreinen en omnisport-, vecht- en tafeltenniszalen de centrale spil voor het universitaire sportleven, zowel in competitie als recreatief. Het is onder andere het toneel van wedstrijden onder studenten en onder personeelsleden en tussen verschillende faculteiten en vakgroepen. Ook interuniversitair vinden er Vlaamse en Belgische studentenkampioenschappen plaats en komen andere universiteiten op bezoek. De vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappen is er thuis en topsporters vinden er hun weg. De jaarlijkse personeelssportdag vindt er plaats en elk jaar maken studenten er kennis met nieuwe sporten en spenderen ze er hun vrije tijd aan beweging. De universiteit beslist in 2014 wel haar buitensportterreinen aan de Noorderlaan van de hand te doen omwille van financiële redenen. Hierdoor wordt het beoefenen van openluchtsporten minder evident en zijn leden van de UGent aangewezen op niet-universitaire velden aan de Watersportbaan.

Naast het universitaire sportcomplex dat ook openstaat voor externen groeide de volledige Watersportbaansite uit tot dé plaats in Gent om aan sport te doen. Met meerdere watersportclubs, de Blaarmeersen, provinciale en stedelijke sportfaciliteiten, een wielercentrum, een rugbyclub en een gloednieuwe klimzaal die tot de wereldtop behoort in de buurt, kan ook de hedendaagse Gentse honger naar beweging worden gestild.

Jasper Van der Avert, master Geschiedenis
Davy Verbeke, vakgroep Geschiedenis UGent
4 april 2017

Deze tekst is voor een groot deel gebaseerd op het scriptieonderzoek van Jasper Van der Avert, Sportorganisatie aan de Rijksuniversiteit Gent. Een organisatorische, institutionele en functionele analyse van de Gentse Universitaire Sportbond, 1959-1980. UGent, 2015.

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Van der Avert, Jasper en Davy Verbeke. “GUSB en Watersportbaan.” UGentMemorie. Laatst gewijzigd 04.04.2017. www.ugentmemorie.be/plaatsen/watersportbaan-en-gusb.  

Bibliografie

Van der Avert, Jasper. “Sportorganisatie aan de Rijksuniversiteit Gent. Een organisatorische, institutionele en functionele analyse van de Gentse Universitaire Sportbond, 1959-1980.” Masterproef, Universiteit Gent, 2015. 

Huyghe, Marie en Julie Vanden Bussche. “Campus and the city. De ruimtelijke ontwikkeling van de universiteit als stedelijk orgaan.” Masterproef, Universiteit Gent, 2009.

Langendries, Elienne en Anne-Marie Simon-Vandermeersch. 175 jaar Universiteit Gent – Ghent University 1817-1992. Gent: RUG, 1992.

Lenoir, Mathieu, Jan Tolleneer en Willy Laporte. 100 jaar opleiding Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen aan de Universiteit Gent. Gent: Academia Press, 2007.

Stad Gent. De urbanisatie van de Blaar- en Neermeersen, de Nationale Watersportbaan. Gent: Snoeck-Ducaju, 1955.

GUSB – afdeling Sportvoorzieningen

GUSB – Infobrochure 2016-17