Roeiwedstrijden

Hoe komt het toch dat het roeien tot een van de tradities van het studentenleven hoort? Is het simpelweg omdat heel wat universiteiten gelegen zijn aan het water? Of heeft het te maken met die eigenaardigheid van het roeien, dat het zowel een sportief treffen als een romantische boottocht kan zijn, en bijgevolg én het wedstrijdhart én het verliefde hart van de student weet te prikkelen? We weten het niet. De wortels van het studentenroeien liggen in ieder geval in Groot-Brittannië, bij de befaamde Boat Race die de studenten van Cambridge en Oxford sinds mensenheugenis bekampen. De race wordt gevaren bij Henley aan de Thames. Daar vinden ook de Henley Regatta’s plaats waar, jawel, de Gentse studenten een eeuw geleden ook al eens de victorie behaalden.

Een hoogdag uit de geschiedenis van het studentenroeien

Uiteraard oefenen de studenten in de negentiende eeuw nog niet aan de Watersportbaan: die wordt pas in 1955 gegraven voor het Europese kampioenschap roeien van dat jaar. Het is nog langs het kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van Terdonck of Langerbrugge, dat de roeisport bedreven wordt. Deze sport is dan nog bij uitstek een elitaire aangelegenheid, bestemd voor een kleine groep welstellenden die zich de luxe van het bootjevaren kunnen permitteren. Meerdere studenten – een groep die zich een eeuw geleden tot die welstellenden mocht rekenen – zijn lid van de Club Nautique de Gand of de Sport Nautique de Gand, de twee belangrijkste roeiverenigingen van de stad. In 1909 wordt er met steun van de Sport Nautique zelfs een studentenroeivereniging opgericht, de Union Nautique Universitaire “Minerva”.

Het hoogtepunt van het roeiseizoen zijn de internationale regatta’s die de Gentse roeiverenigingen bij beurtrol organiseren in de meimaand. Heel Gent loopt dan leeg om de roeiers aan het werk te zien. Op vrijdag 26 mei 1911 kent het jaarlijkse evenement een uitzonderlijke geladenheid: de Britse roeiers van Jesus College hebben de uitdaging aangenomen om tegen Gent te komen racen, nadat de Gentse roeiers in de voorgaande jaren tot driemaal toe de regatta’s te Henley aan de Thames hadden gekaapt. Ook enkele studenten zaten toen trouwens aan de riemen van de winnende boot. En, zoals Karel van de Woestijne al schreef, had hen dat eeuwige roem opgeleverd: ‘De schoone d’Haeseleer bezit het hart van al de Gentsche meisjes, sedert hij in de roeiwedstrijden van Henley de Engelsche studenten hielp kloppen’, heet het in De Lemen Torens (1928).

Nu zijn de Engelse studenten uit op weerwraak. Weken van tevoren wordt al in de Gentse kranten gespeculeerd over het treffen, en worden de kansen van de Gentse achtriem gewikt en gewogen. In het roeiteam, samengesteld uit de besten van de Sport en Club Nautique, bevinden zich twee studenten: Georges Willems en Stanislas Kowalski. Op de dag zelf heerst er een feeststemming in de stad, met duizenden bezoekers, vlaggengewimpel en een opgelaten sfeer, die nog verhevigt wanneer een voor de gelegenheid gehouden vliegtuigspektakel begint. In Terdonck zelf stroomt de massa toe: ‘De aanblik der oevers was overweldigend’, schrijft een ooggetuige. ‘Langs de oevers eene eindelooze vloot yachts en op de oevers en de daarachter gelegen heuvelen eene woelende menschenzee, zover het maar mogelijk was iets van het koersveld te zien’. Eilaas voor de Gentse supporters: de Britse roeiers winnen de race. Op het stadhuis wordt hen een overwinningsbanket aangeboden, waarna ze hoffelijk worden uitgewuifd.

Gestaalde lichamen

Na de Eerste Wereldoorlog krijgt de universitaire sportbeoefening pas in 1933 een nieuwe opstoot met de oprichting van de Gentse Universitaire Sportbond (GUSB). Bovendien krijgen de studenten voortaan op woensdagmiddag vrijaf en wordt er tien frank inschrijvingsgeld extra gerekend, waardoor ze vrijelijk kunnen gebruikmaken van de Gentse sportvoorzieningen. Al deze maatregelen baden in de nieuwe lichaamscultuur van het interbellum: sport, zo stellen de academische overheden, moet de studenten niet enkel lichamelijk stalen, maar ook ‘die hoedanigheden van wilskracht, tucht en samenhoorigheid’ bijbrengen. Het ontspannen, vrijblijvende karakter van de negentiende-eeuwse sportbeoefening is ver weg.

Hoe dan ook: een van de acht universitaire sporttakken wordt het roeien. Gedurende het jaar mogen de studenten gebruikmaken van de faciliteiten van de Gentse roeiverenigingen en in de lente, voor de start van de examens, meten ze zich in interuniversitaire kampioenschappen. De roeiers van het interbellum zijn echter niet meer de kampioenen van de Belle Epoque. Hoewel er extra hard wordt getraind, zo verzekert men ons, kunnen de Gentse studenten nooit de overwinning behalen in de roeiwedstrijden; een tweede plaats in het academiejaar 1935-1936 was het hoogst haalbare. Wel blinken ze uit in het zwemmen en voetballen, waarin ze regelmatig de beker mee naar huis nemen.

Maar natuurlijk kan de boog niet altijd gespannen staan en kent het roeien naast een sportieve ook een meer speelse variant, waar de studenten zich met veel ijver in bekwamen. Toneel van het spelevaren is steevast de Leie. Met het liefje van dienst pedellen de studenten een eind weg, soms achterna gezwommen door enkele volksjongens, tot ze bij een leuk plekje of een van de vele buitenherbergen aanmeren. Erg populair zijn ook de sluitingsfeesten van de studentenverenigingen, die steeds plaatsvinden in een van de groene buitengemeenten rond Gent. Allerhande sportieve en studentikoze evenementen maken deel uit van dit festijn waar roei- en waterpret verzekerd zijn. Nog een laatste keer uit de bol gaan voor de examens daar zijn…

De traditie heruitgevonden

Op 10 april 2008 wordt de oude traditie opnieuw uitgevonden: het studentenroeien. Aan de Portus Ganda vinden de allereerste Ghent Student Regatta plaats, waarbij tot ieders verbazing het team van Gent het haalt van de gereputeerde roeiers uit Oxford en Cambridge. Rector Paul van Cauwenberghe, die wel houdt van al die universitaire rituelen en tradities, vindt het een formidabel evenement dat vraagt om herhaling. In het zog van de Gentse regatta wordt opnieuw een studentenroeiclub opgericht, de StudentenRoeien Gent (SRG) maar in 2010 gaat die alweer ter ziele. Kan de internationale roeiregatta in het kader van het jubileumfeest van de UGent een nieuwe boost geven aan het studentenroeien? Voor de gelegenheid kregen studenten gratis roeiles in de Gentse roeiclubs.

Ruben Mantels
Vakgroep Geschiedenis
3 april 2017

Hoe verwijs je naar dit artikel?

Mantels, Ruben. "Roeiwedstrijden." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 03.04.2016.

Bibliografe

Dit stuk is geschreven op basis van stukken in het stadsarchief (over de regatta’s van 1911), de lectuur van studentenalmanakken en de jaarverslagen van de universiteit (met gegevens over de interuniversitaire kampioenschappen). Er bestaat verder weinig literatuur over. Zie wel Daniël Vanacker en Michiel Hendryckx, Langs het kanaal (Langerbrugge, Scheepswerven van Langerbrugge 1982) en de scriptie van Joachim Derwael, Sociale achtergrond van de Gentse sportverenigingen en hun bestuurders op het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw (1890-1914) (onuitg. lic.verh.) (Gent 2000-2001). Voor de studenten-roeiers van vandaag, zie www.studentenroeien.be