Instituut voor Nucleaire Wetenschappen
Het Instituut voor Nucleaire Wetenschappen in de Proeftuinstraat is de site waar de universiteit in de jaren 1960 alle infrastructuur en mensen onderbrengt die met nucleair onderzoek te maken hebben. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden is nooit sprake geweest van een geïntegreerd instituut voor nucleair onderzoek met een uniforme leiding en financiering.
Radiofysica en Radiochemie
Tot de ingebruikname van de site in 1963 gebeurde onderzoek naar ‘radiofysica’ en ‘radiochemie’ in het Plateaugebouw waar de faculteit Wetenschappen was gevestigd. Plaatsgebrek en veiligheidsredenen maakten een verhuis naar de stadsrand wenselijk. In de Proeftuinstraat komen het Natuurkundig Laboratorium Verschaffelt van Julien Verhaeghe (1905-1972) met de deeltjesversneller LINAC 2 en 3 en het Laboratorium voor Analytische en Nucleaire Scheikunde van Julien Hoste (1921-2011) met kernreactor THETIS en de cyclotron (1977), tot volle wasdom.
De Dienst Fysische Controle (DFC) van de universiteit is de derde constante op het INW. De DFC houdt het toezicht op de diensten waar gewerkt wordt met radioactieve stoffen en ioniserende straling, het radioactief afvalbeleid en het verstrekken van informatie inzake stralingsbescherming. Aan het DFC gebeurt ook interdisciplinair onderzoek naar de interactie van straling met materie.
Kernenergie?
De Laboratoria en later vakgroepen voor Kernfysica en Analytische Chemie hebben gemeenschappelijk dat ze er prat op gaan nooit kerntechnologisch onderzoek te hebben gedaan of financiering hebben ontvangen/aanvaard van de energiesector. De onderzoeksinfrastructuur was daar ook niet op voorzien. Wel kwamen veel van de studenten en onderzoekers die er werden opgeleid terecht in de kerntechnologische sector. Hoewel deze onafhankelijkheid van de energiesector een bewuste en deels ideologische keuze was van de opeenvolgende directeur-diensthoofden en vakgroepvoorzitters, hebben ze zich evenmin expliciet uitgesproken in het publieke debat over kernenergie. Met uitzondering van 1986 als de wetenschappers duiding gaven bij de ramp en risico’s van de ontploffing van de kernreactor van Tsjernobil, bleven de Gentse kernonderzoekers grotendeels onzichtbaar op het publieke forum. Die onafhankelijkheid betekent wel dat men zich vandaag kan inzetten als autonoom expert in het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC).
Expensive Science
Eind jaren 1980 drogen de fondsen voor nucleair onderzoek op onder invloed van de economische crisis en het slechte daglicht waarin alles wat nucleair is, wordt geplaatst. Maar ook door de regionalisering van de onderwijs- en wetenschapsbevoegdheid en een focus op nieuwe wetenschappelijke paradepaardjes door de Vlaamse overheid is nefast voor de nucleaire wetenschappen. ‘Big’ en vooral ‘expensive science’ vragen om doordachte interuniversitaire en internationale onderzoeksprojecten. Kernreactor Thetis, de cyclotron en de deeltjesvernellers worden in de jaren 2010 een na een ontmanteld. De vakgroepen zijn uitgeweken naar andere infrastructuur en onderzoekspistes.
Vandaag biedt de Proeftuinstraat en de vrijgegeven gebouwen van de voormalige labo’s al dat niet tijdelijk onderdak aan vakgroepen en diensten van de faculteiten Geneeskunde, Bio-ingenieurswetenschappen en Wetenschappen en aan de Dienst Fysische Controle. De vakgroep Analytische Chemie is volledig verhuisd naar De Sterre.
Fien Danniau
Vakgroep Geschiedenis
13 oktober 2017
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Danniau, Fien. "Instituut voor Nucleaire Wetenschappen." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 13.10.2017. (https://www.ugentmemorie.be/plaatsen/instituut-voor-nucleaire-wetenschappen)
Bronnen en Literatuur
Interview met Karel Strijckmans, 15 juni 2017, campus Proeftuinstraat UGent.
Interview met Dirk Ryckbosch, 22 juni 2017, campus Proeftuinstraat UGent.
The Linear Electron Accelerator. Gent: RUG. Natuurkundig laboratorium Verschaffelt, 1973.
Laes, Erik, Lakshmi Chayapathi en Gaston Meskens. Kernenergie (on)besproken: Een geschiedenis van het maatschappelijke debat over kernenergie in België. Leuven: Acco, 2008.
Linters, Adriaan. “In den beginne waren er ertsen. België als centrum van nucleair onderzoek en techniek.” Erfgoed van Industrie en Techniek 19 (2010, 2+3) 83-94. Themanummer nucleair erfgoed.
Marage, Pierre. “De kernfysica en de deeltjesfysica.” In Geschiedenis van de wetenschappen in België. 1815-2000, uitgegeven door Robert Halleux e.a. Brussel: Dexia, 2001. 85-108. (http://www.dbnl.org/tekst/hall014gesc02_01/hall014gesc02_01_0035.php)
“Doortastende X-stralen. Een bezoek aan de lineaire deeltjesversneller van de RUG.” Schamper 370 (1999) 12-13. (steentijd.schamper.be/files/pdf/370.pdf)
“Vaarwel Thetis. Geen Tsjernobil II.” Schamper 391 (2001) 16-17. (http://steentijd.schamper.be/files/pdf/391.pdf)