Sarton, George (1884-1956)

De Gentenaar en UGent-alumnus George Sarton is een internationaal befaamd wetenschapshistoricus die Gent tijdens de Eerste Wereldoorlog inruilt voor de Verenigde Staten waar hij hoogleraar wordt aan de universiteit van Harvard. Hij is de vader van de Belgisch-Amerikaanse schrijfster May Sarton en publiceerde ook zelf enkele literaire werken onder het pseudoniem Dominique de Bray.

Interdisciplinaire geschiedschrijving

Pas afgestudeerd vat Sarton in 1912 het plan op om een interdisciplinaire geschiedenis van de wetenschappen te schrijven; hij sticht de wetenschapstijdschriften Isis (1912) en Osiris (1936) en publiceert een vijfdelige Introduction to the history of science (1936). In 1914 vlucht Sarton naar Londen. Het jaar nadien reist hij door naar New York en vindt met de hulp van Gentenaar en mede-almumnus Leo Baekeland werk aan de George Washington University. Vanaf 1916 doceert Sarton aan Harvard, in 1918 wordt hij ook onderzoeker aan het Carnegie Institution in Washington. In 1919 en 1924-1925 verblijven de Sartons nog enige tijd in België.

Sarton en Gent

George groeit als enig kind op in een somber huis tegenover de Sint-Michielskerk. Hij volgt Grieks-Latijn in het Koninklijk Atheneum aan de Ottogracht, is in 1902 ingeschreven aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit Gent maar kiest na een sabbatjaar van meditatieve zelfstudie en lange wandelingen door Gent, uiteindelijk voor de Wetenschappen. Bij het vrijzinnige studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan leert hij Irénée van der Ghinst kennen en Sarton sluit zich met hem aan bij het linksere Ter Waarheid van Julius Mac Leod, waar hij ook Hendrik de Man en aanhangers van de Vlaamse Beweging zal vinden. In 1905 ontmoet hij op een Anseelemeeting in de Minard de Brusselse dichter-filosoof Raymond Limbosch, van wie hij de levenslange mentor en vriend blijft.

Idealistisch studentenleven

George Sarton sticht in 1905 ook de idealistische Gentse groep Reiner Leven, die vergadert in Café De Tempérence (Bagattenstraat) en waarvan een interessante schets voorkomt in Johan Daisnes roman Lago Maggiore. In 1908 behaalt Sarton de zilveren lauriertak van de Stad Gent, in 1910 wordt hij voorzitter van de Gentse socialistische studentenvereniging. In Het Pand heeft hij een studeerkamer en leert hij zijn toekomstige vrouw kennen, de Engelse kunstenares Eleanor Mabel Elwes (1878 – 1950). Zij maakt deel uit van een literair-artistieke kring van jonge ondernemende feministes, De Flinken /Les Courageuses, waarmee Reiner Leven later samengaat. Kort na de eeuwwisseling oefent de artistieke en sociale mix van De Flinken en Reiner Leven grote invloed uit op de ideeënwereld van een nieuwe generatie.

Eerste Wereldoorlog

De Sartons vestigden zich in Wondelgem, in een paradijselijk landhuis in de Botestraat, dat door dochter May Sarton beschreven is in I knew a phoenix. George ontsnapt na de inval van de Duitsers in 1914 ternauwernood aan de Wehrmacht en moet zijn wetenschappelijke notities verbergen in de Banque de Flandre en in de Wondelgemse tuin. De Sartons verlaten Wondelgem op 12 oktober 1914. In 1919 keren ze kortstondig terug naar België en verblijven afwisselend in Wondelgem en in het buitenhuis van Limbosch-Dangotte in de Drongense Assels. Sartons correspondentie met zijn Gentse vrienden (de familie Thiery, jeugdvriend Irenée van der Ghinst, Karel van de Woestijne en Richard Minne) wordt bewaard in de Houghton Library.

Blijvende aandacht

Sartons vijfdelige Introduction to the history of science geldt nog steeds als een standaardwerk. Eén van de kraters op de maan is daarom naar hem genoemd. In 1984 werd hij in Gent herdacht met twee tentoonstellingen en een colloquium aan de universiteit. Op 28 november 1986 werd daar ook de George Sarton Leerstoel voor de Geschiedenis van de Wetenschappen opgericht. Achilles Gautier vulgariseerde Sartons ideeën in zijn toneelstuk Na ’84.

Jean-Paul den Haerynck
Literair Gent
16 augustus 2010

Dit artikel verscheen eerder op www.literair.gent.be.

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Den Haerynck, Jean-Paul. "Sarton, George (1884-1956)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 01.04.2015. www.ugentmemorie.be/personen/sarton-george-1884-1956.