Verbist, Richard (1911-2010)

Richard Verbist is bekend geworden omwille van “zijn levenswerk”, de zogeheten “experimenteerschool” die ter gelegenheid van zijn emeritaat in 1981 werd omgedoopt tot “Pedagogisch Centrum Prof. Verbist”. Hoewel de school in 1991 dichtging, is het typische schoolkarakter nog steeds herkenbaar in het gebouw waar de school vanaf 1960 werd ondergebracht (Henri Dunantlaan 2).

In de voetsporen van Jozef Verheyen

Verbist treedt in 1945 in dienst aan het Hoger Instituut voor Opvoedkunde, toen nog gehecht aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte, als ‘suppleant’ van Jozef Emiel Verheyen, die om gezondheidsredenen had gevraagd om ontheven te worden van een deel van zijn cursussen. Als Verbist in 1948 docent wordt, sticht hij datzelfde jaar nog het Laboratorium voor Psychologie en Experimentele Pedagogiek. Daarmee realiseert hij in wezen de droom van zijn voorganger Verheyen, die in 1927 mee aan de basis lag van het Hoger Instituut voor Opvoedkunde en daarbij “een proeve van experimenteerschool” voor leerlingen van het lager onderwijs had doorgevoerd. Deze experimenteerschool wasgeënt op het model dat hij met dezelfde doeleinden in 1923 te Zaventem had opgericht.

Verbist maakt er zelf geen geheim van dat hij geïnspireerd is door de ideeën van Verheyen, die hij zijn voorganger en leermeester noemt. Gelet op Verheyens banden met de Nieuwe-Schoolbeweging (met onder andere Ovide Decroly en Edouard Claparède) kan de experimenteerschool echter ook gezien worden als een project in het spoor van de zogeheten “Laboratory School” die John Dewey in Chicago realiseerde en het “Maison des petits” waarvan Claparède in Genève de bezieler was.

Proefkonijnen

Verbist omschrijft het laboratorium als “een bijzondere school voor begaafde kinderen (…), die als experimentele school voor het hoger instituut zou kunnen dienen”. De school wordt ondergebracht in een villa te Zwijnaarde. Veertig kinderen tussen zes en twaalf jaar doen er hun intrede. De kinderen worden beschouwd als “proefkonijnen”, zoals uit deze woorden van Verbist blijkt:

“In werkelijkheid is deze experimenteer-afdeling te beschouwen als één van de talrijke laboratoria en werkplaatsen die de universiteit voor de vervulling van haar zending nodig heeft. De aanwezige proefpersonen vormen het onontbeerlijk proefmateriaal analoog met de dieren in de dierkundige laboratoria, de planten in de botanische laboratoria en de zieken in de universitaire klinieken. Zoals deze zieken ook verzorgd en verpleegd worden, zo ook ontvangen onze proefpersonen al de nodige zorgen in verband met hun opvoeding en een voor hen passend onderwijs”.

De kinderen zijn studieobjecten aan wie de juistheid van een of andere hypothese of pedagogische theorie wordt getoetst. Zij leveren stof voor wetenschappelijk onderzoek. Anderzijds beoogt de school ook een “modelschool” te zijn, waarin niet alleen het onderwijs maar ook de opvoeding van de jonge leerlingen – in de geest van de reformpedagogiek – op een andere leest is geschoeid dan in de gewone scholen het geval is.

Kommer en kwel

Hoewel een pedagogische doelstelling centraal staat, met name de kommer om de persoonlijkheidsvorming in al haar dimensies, moeten Verbist en zijn opvolgers voortdurend knokken om de experimenteerschool overeind te houden. Vooral de bezoldiging van het personeel is een steeds weerkerende kopzorg. In 1990 bevestigt de faculteitsraad Psychologie en Pedagogische Wetenschappen nog unaniem dat de school behouden moet blijven als een centrum dat zowel een basisschool, een oefenschool als laboratorium in zich verenigt. Het mag echter niet baten. Een jaar later gaan de deuren onherroepelijk dicht. Tien jaar na het emeritaat van Verbist is aan zijn levenswerk aan een einde gekomen.

Petra Gunst
Licentiaat Geschiedenis
16 augustus 2010

 

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Gunst, Petra. "Verbist, Richard (1911-2010)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 21.04.2015. www.ugentmemorie.be/personen/verbist-richard-1911-2010

Bibliografie

www.UGentMemorialis.be

De Clerck, Karel. Vijfenzeventig jaar pedagogische wetenschappen aan de Gentse universiteit. Gent: Archief van de Rijksuniversiteit Gent, 2002.

Van Herreweghe, M.-L, and Richard Jozef Jan Verbist. Liber Amicorum professor Dr. J. J. Richard Verbist : pedagogische perspectieven en vluchtlijnen. Gent: RUG. Seminarie en laboratorium voor experimentele, psychologische en sociale pedagogiek, 1981.

Verheyen, J. E. Het Hoger Instituut voor Opvoedkundige Wetenschappen van de Rijksuniversiteit te Gent: terugblik en toekomstperspectieven. Gent: RUG. Hoger instituut voor opvoedkundige wetenschappen, 1954.

Faculteiten: 
faculteit Letteren & Wijsbegeerte, faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Type persoon: 
hoogleraar, pedagoog
Deel deze pagina: 

Herinneringen

Hier werd moderne wetenschap bedreven

Nu, meer dan dertig jaar na de feiten, denk ik nog dikwijls terug aan de experimenteerschool van Professor Verbist, in een villa te Zwij- naarde. Het was een eerder bescheiden huisvesting, helemaal niet impressionant, maar wel functioneel in het kader van onze studies; daar werden de theoretische inzichten getoetst aan en met echte leer- lingen. Professor Verbist gaf meestal les in zijn school, die tegelij- kertijd als labo en collegezaal fungeerde. De kinderen waren aanwe- zig en de problemen dienden zich aan. Er was geen uitvlucht moge- lijk langs elegante betogen en florissante uiteenzettingen. Hier werd moderne wetenschap bedreven. Een wetenschap met enerzijds geleerde teksten, die in vele gevallen ons bevattingsvermogen te boven gingen, maar anderzijds de grote ervaring, dat de geraamten van die theoretische inzichten vlees en bloed kregen, in direct contact met klassen, met echte leerlingen, die altijd opnieuw van elke gebeurtenis een onderwijskundige uitdaging maakten.

(Oud student P. Schlusmans over zijn studietijd aan het Hoger Instituut voor Opvoedkundige Wetenschappen en de Experimenteerschool van Verbist. In: Heene, J. (red.). Liber Amicorum Prof. Dr. A. De Block. Gent: RUG. Seminarie en Laboratorium voor Didactiek, 1985, p. 39.)

Studenten over Richard Verbist

Naar aanleiding van de vijfenzeventigste verjaardag van de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen getuigden oud-studenten over Verbist. Een oud-student had “zeer goede contacten” met hem gehad. Een andere merkte op dat Verbist hen “veel respect” had bijgebracht. Verder werd hij ook nog als “een intelligente man” omschreven, al kon een kritische noot niet ontbreken: “Verbist kon over alles en nog wat praten, maar op den duur bleef hij zichzelf herhalen”.

 

(De Clerck, op cit., p. 74.)

 

Liber Amicorum

Een Liber Amicorum is de gelegenheid bij uitstek om een emeritus lof toe te zwaaien. Bij Verbist was dat niet anders. Zo prijst zijn opvolgster M.-L. Van Herreweghe hem voor zijn onafgebroken inzet “met zijn scherpe verstandelijke mogelijkheden, zijn vastberaden wil en de gaven van zijn rijke menselijke kwaliteiten” (p. 9). Ze zet hem neer als een “rasechte Antwerpenaar – met de hem eigen kwistige jovialiteit, de inzichten, de sprankelende flitsen van zijn geest en de gedegen logisch gestructureerde spontaan en briljant geformuleerde standpunten” (p. 16). Een opmerkelijke passage in Van Herreweghes lofzang is haar verwijzing naar het jaar 2000, want – zo meent ze – “[d]e leidende ideeën waren voor de activiteiten van het Experimenteercentrum zó fundamenteel voor opvoeding en onderwijs dat het erop lijken gaat dat ze geformuleerd zijn naar het jaar 2000 toe en dus ook niets aan hun dwingende kracht hebben verloren (p. 25). Verbist was volgens haar “de leider en de bezieler, de ratio en het hart” van de experimenteerschool die onder zijn leiding was uitgegroeid tot “een centrum met wereldfaam” (p. 29).