Van Hulthem, Karel (1764-1832)
Aan het einde van de 18de eeuw was bibliofiel Karel Van Hulthem de geestelijke vader en eerste bibliothecaris van de Gentse Stadsbibliotheek. Zijn private collectie, aangevuld met na de Franse revolutie geconfisceerde bezittingen van opgeheven kloosters, vormde de basis van de openbare stadsbibliotheek in de Baudelookapel. Aangezien de universiteit deze stadsbibliotheek twee decennia later zou opslorpen - een samensmelting die pas in 1945 werd ongedaan gemaakt - is Van Hulthem indirect ook de grondlegger van de huidige Gentse Universiteitsbibliotheek.
Pragmaticus
De Gentse bibliofiel Karel Van Hulthem wordt geboren in een Gentse magistratenfamilie en loopt school in het Augustijnencollege in Gent. Hij volgt tekenles bij Pierre Norbert van Reyssschoot en studeert filosofie en recht in Leuven en Reims. Het zijn politiek woelige tijden en Van Hulthem past zich als een kameleon aan bij elk regerend regime. Hij kan best als een opportunist getypeerd worden, die positie en ambten aanwendt om ideeën die hem lief zijn, te verwezenlijken. Maar, hij had vaste waarden: kunst, boeken, planten.
Machtig bibliofiel en kunstliefhebber
Privé verzamelt hij boeken, drukken, medailles. Vanuit zijn bestuurlijke functies zorgt hij er voor dat tijdens oorlogen en opstanden kunstwerken gevrijwaard blijven van vernieling. Zo is het is aan hem te danken dat het klokje van de carillon van Baudeloo niet tot een kanon wordt omgesmolten. Zijn motto was: ‘de kennis doen toenemen, de onwetendheid bestrijden’. In 1796 brengt hij de boeken, schilderijen en kunstwerken samen uit de opgeheven kloosters en richt hij in de kerk van de Sint-Pietersabdij het Museum voor Schone Kunsten op evenals de Kruidtuin (Berouw 55) en de Bibliotheek van de Centrale School in de Baudelooabdij. Deze bibliotheek groeit uit tot de Universiteitsbibliotheek en later (tot 1945) ook de Gentse Openbare Stadsbibliotheek. Van Hulthem wordt er de eerste bibliothecaris van.
Brussel
Later wordt Van Hulthem conservator van de Stadsbibliotheek in Brussel waar hij tot 1821 verantwoordelijk is voor de manuscripten van de oude bibliotheek van de hertogen van Bourgondië. Het donkerste moment van zijn leven zijn de revolutiedagen in september 1830. Zijn huis aan de Brusselse Hofberg wordt bestormd, zijn boekencollectie als schild gebruikt, zijn collectie gedeeltelijk verwoest. Hij trekt zich na die heisa helemaal terug in zijn geliefde Gent en overlijdt er in 1832. De straat die zijn naam draagt geeft uit op de Rozier. Niet toevallig dicht bij de Boekentoren waarin de schatten die hij ooit met liefde mee verzamelde, geherbergd zijn.
Hulthemse handschrift
In de literatuur zal Van Hulthem bekend blijven voor het (door Constant Philip Serrure) naar hem genoemde Hulthemse handschrift dat hij in 1811 koopt van een Brusselse notaris. Samen met zijn gehele bibliotheek wordt dit in 1838 aangekocht door de staat waarna het naar de Koninklijke Bibliotheek te Brussel gaat, waar het thans nog wordt bewaard in het Handschriftenkabinet.
Het Hulthemse handschrift is een middelnederlandse verzameling manuscripten. Het bevat belangrijke teksten zoals Van Sente Brandaen, Tpaerlement van Troyen en de abele spelen Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van Denemarken en Vanden winter ende vanden somer, evenals een aantal zogenaamde sotternieën. Onder meer de abele spelen en de sotternieën zijn enkel in dit handschrift overgeleverd.
Sylvia van Peteghem
Hoofdbibliothecaris UGent
4 februari 2010
Deze bijdrage verscheen eerder op www.literair.gent.be
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Van Peteghem, Silvia. "Van Hulthem, Karel (1764-1832)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 21.04.2015. www.ugentmemorie.be/personen/van-hulthem-karel-1764-1832.
Bibliografie
Karel Van Hulthem 1764-1832 : catalogus tentoonstelling georganiseerd ter gelegenheid van de tweehonderdste verjaardag van Karel van Hulthems geboorte (1964). De tentoonstelling ging door in de Albert I-bibliotheek (september-oktober 1964 en in de Gentse universiteitsbibliotheek (oktober-november 1964).