Van der Mensbrugghe, Gustave (1835-1911)

Als natuurkundige uit de tweede helft van de 19de eeuw leverde Gustave Van der Mensbrugghe onder andere bijdrages aan de vloeistoffenleer en de thermodynamica. Belangrijk is hierbij de grote invloed die hij onderging van zijn collega-natuurkundige, vriend én schoonvader Joseph Plateau. Van der Mensbrugghe kan alzo worden beschouwd als Plateau's opvolger.

Natuurkundige

Gustave Leonard Van der Mensbrugghe volbrengt zijn middelbare studies aan het atheneum van Gent. Daarna studeert hij aan de Gentse universiteit, waar hij in 1859 met onderscheiding promoveert tot doctor in de natuurkundige en de wiskundige wetenschappen. Nog in datzelfde jaar wordt hij voorlopig repetitor aan de School voor Burgerlijke Bouwkunde, waar hij Experimentele natuurkunde, Wiskundige natuurkunde en Industriële natuurkunde doceert. In 1861 ontvangt hij een definitieve benoeming.

Assistent, collega en schoonzoon van Joseph Plateau

Als vriend en later schoonzoon van de blinde natuurkundige Joseph Plateau (1801-1883) staat Van der Mensbrugghe deze laatste sinds 1856 bij tijdens diens lezingen. Hij brengt de demonstraties die zijn collega en schoonvader wegens zijn handicap niet kan zelf kan uitvoeren. Tussen beide wetenschappers groeit een unieke samenwerking. Aanvankelijk beschikt Van der Mensbrugghe slechts over een bescheiden laboratorium; pas in 1890 krijgt hij een beter uitgeruste werkplaats, dat hij overigens graag deelt met jongere collega’s en studenten. Dit alles maakt dat Van der Mensbrugghe een scherp observator en een begenadigd lesgever wordt. In woord en geschrift staat hij ten dienste van de verspreiding van de wetenschap.

Academische carrière

In 1872 krijgt Van der Mensbrugghe als plaatsvervanger de cursus Wiskundige natuurkunde aan de faculteit Wetenschappen van de Gentse universiteit toegewezen. Vier jaar later wordt hij als buitengewoon hoogleraar belast met de cursussen Algemene wiskundige natuurkunde, Grondige wiskundige natuurkunde en Astronomische bewegingsleer. In 1880 wordt hij gewoon hoogleraar. Van 1883 tot 1890 geeft hij ook les fysische aardrijkskunde en kosmografie aan de Vlaamse normaalscholen. Deze laatste cursussen mag hij vanaf 1890 ook in het Nederlands geven aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Zijn academische carrière ziet Van der Mensbrugghe bekroond met het secretariaat van de Academische Raad (1887-1888) en met het rectoraat (1900-1903). In 1905 wordt hij toegelaten tot het emeritaat.

Wetenschappelijke erfenis

Van der Mensbrugghe is lid van verscheidene nationale en buitenlandse wetenschappelijke verenigingen en instituten op het gebied van de natuurwetenschappen. Zijn wetenschappelijke arbeid betreft in hoofdzaak drie terreinen: het experimenteel onderzoek van de oppervlaktespanning bij vloeistoffen in evenwicht, de toepassingen van de principes van de thermodynamica op fenomenen waarbij de oppervlaktespanning optreedt en ten slotte diverse kritische observaties en syntheses. Uit zijn lange lijst van publicaties valt op dat hij kan beschouwd worden als de persoon bij uitstek die het werk van Joseph Plateau heeft voorgezet.

Petra Gunst
Licentiaat Geschiedenis
16 augustus 2010

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Gunst, Petra. "Van Der Mensbrugghe, Gustave (1835-1911)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 21.04.2015. www.ugentmemorie.be/personen/van-der-mensbrugghe-gustave-1835-1911.