Heremans, Jacob F.J. (1825-1884)
Vanaf 1845 geeft Jacob-Frans-Jan Heremans les aan het Gentse Atheneum aan de Ottogracht en het jaar daarop ruilt hij Antwerpen voorgoed voor Gent. In 1854 wordt hij lector letterkunde, in 1864 buitengewoon en in 1871 gewoon hoogleraar aan de Gentse universiteit. Hij is er de eerste die sinds 1830 Nederlands spreekt en een cursus Nederlandse letterkunde doceert. Als liberaal politicus wordt Heremansin 1870 provincieraadslid van Oost-Vlaanderen, waar hij opnieuw de eerste is die het woord in het Nederlands voert. In 1875 wordt hij Gents gemeenteraadslid en van 1880 tot 1882 schepen van Onderwijs. In die hoedanigheid richt hij onder meer verscheidene scholen op.
Bedrijvig in verenigingen en bij evenementen
Alhoewel hij bestuurslid van de Association libérale is, wordt Heremans ook voorzitter van de Gentse flamingantische kiesvereniging, de Vlaamsche Liberale Vereeniging (1866). Tevens is hij betrokken bij tal van andere verenigingen en evenementen. Zo is hij, met andere kopstukken van de Vlaamse Beweging, in 1846 medestichter van het Vlaemsch Gezelschap, een deels letterkundige, deels liberaal-politieke kring. In 1852 is hij aan het Gentse atheneum inspirator van het vrijzinnig leerlingengenootschap de Heremans Zonen dat twee jaar later zijn actieradius naar de Gentse universiteit zal verplaatsen als het Taalminnend Studentengenootschap 't Zal Wel Gaan. Heremans is lid van De Tael is Gan(t)sch het Volk en medewerker van het Nederduitsch Taelverbond. In 1870 wordt hij verkozen tot eerste voorzitter van de Zuidnederlandse Maatschappij voor Taalkunde en in 1876 tot voorzitter van het Willemsfonds (tot 1882). In 1849 behoort hij tot de mede-inrichters van het Nederlands Congres in Gent, de eerste hernieuwde bijeenkomst van Noord- en Zuidnederlandse taal- en letterkundigen na de onafhankelijkheid van België.
De literatuur
Als stichter of als gewoon medewerker werkt Heremans mee aan de belangrijkste tijdschriften voor Nederlandse taal- en letterkunde, bv. aan De Eendragt : veertiendaagsch tijdschrift voor letteren, wetenschappen en kunsten (1846-), Het Taelverbond (1853- ), Het Leesmuseum (1856- )dat later Nederlandsch museum werd en waarvan hij van 1874 tot 1884 bestuurderis. Hij schrijft tal van werken over taal- en onderwijskundige onderwerpen, brengt biografieën uit over o.m. Karel Lodewijk Ledeganck (1847), Theodoor van Rijswijck (1850) en Jan Baptist David (1868), én publiceert bloemlezingen uit het werk van Nederduitse dichters (1853) en Nederduitse prozaschrijvers (1855).
In zijn Nederlandsche dichterhalle : bloemlezing uit de Nederlandsche dichters... , dl. 1 (1858), p. 69-70, bezorgt hij het gedicht Ghent, gy waert een stad vol vreeden (vermelde auteur: C.A., 1580). Uit het Deens van de historicus Frederik Schiern vertaalde hij in 1859 Noordsche oorspong van den draak des belforts te Gent (opgenomen in Vaderlandsch museum, dl. 4 (1861, p. 149-168). Zelf schrijft hij weinig verbeeldingsliteratuur. Wel zijn in dl. 1 van Van de Schelde tot de Weichsel (1881, verzameld door Johan A. Leopold en L. Leopold) twee verhalen van hem opgenomen, geheel in het Gents dialect: De wandelende nachtwoikere (p. 33-34) en Oe de pasters in Vloindere zainge (p. 34-35).
Heremans gaat de geschiedenis in als de “vader der Vlaamsche Studentenbeweging”. Hij schenkt zijn bibliotheek aan de Gentse universiteit, wat daar een van de basissen van de Nederlandstalige collectie zou worden. De stad eert hem met een Jacob Heremansstraat, in de buurt van de Eedverbondkaai.
Johan Van Duyse
Literair Gent
16 auggustus 2010
(deze bijdrage verscheen al eerder op www.literair.gent.be).
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Van Duyse, Johan. "Heremans, Jacob F.J. (1825-1884)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 10.03.2015. www.ugentmemorie.be/personen/heremans-jacob-fj1825-1884
Bibliografie
In memoriam Prof. J.F.J. Heremans, 27 januari 1825 - 13 maart 1884 [1884]
Roersch, Louis. "Jakob Heremans." Annuaire de l’Académie royale de Bruxelles, 52 (1886): 229-256.
Troch, Lut. "Een vergeten figuur : Jacob Johan Heremans." Handelingen van de Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde, 35 (1981): 263-269.
Troch, Lut. "Heremans, Jacob Johan Frans." Nationaal biografisch woordenboek, 10 (1983): 251-257.
Troch, Lut. Professor J. F. J. Heremans 1825-1884 : Pionier Van Het Moedertaalonderwijs In Vlaanderen. Gent: RUG. Archief, 1984.
Valcke, Ludo. "Heremans, Jacob F.J." In Nieuwe encyclopedie van de Vlaamse Beweging deel 2, uitgegeven door Reginald De Schryver, et.al., 1429-1430. Tielt: Lannoo, 1998.
Auteurspagina Heremans in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren