Goethals, Lucien (1931-2006)
De Gentse componist-musicus Lucien Goethals was een boegbeeld van de moderne muziek en een van de weinige Vlaamse componisten van zijn generatie met internationale erkenning. Zijn muziek is compromisloos en het muzikale oeuvre dat hij achterlaat is van een ontegensprekelijke kwaliteit. Lucien Goethals leerde heel wat mensen de liefde voor muziek ontdekken en wordt door zijn talrijke leerlingen en vrienden gewaardeerd om zijn hardnekkige inzet voor muzikale vernieuwing, zijn filosofische overtuiging en zijn innemende persoonlijkheid. Zijn jarenlange verbondenheid aan het Instituut voor Psychoacustica en Elektronische Muziek van de UGent heeft ervoor gezorgd dat het IPEM een centrum werd van elektronische muziek in Europa.
Argentijnse periode
Geboren in Gent in 1931, verbleef Lucien Goethals van 1933 tot 1947 met zijn familie in Buenos Aires in Argentinië. Daar begon hij op negenjarige leeftijd zijn muziekstudies. Zijn kennis van het Spaans zou hem voor de rest van zijn leven een liefhebber van Spaanstalige proza en poëzie maken waarvoor hij heel wat muziek componeerde. Goethals was zijn hele leven gepassioneerd voor Don Quijote van Cervantes en hij zou 25 jaar dromen van een operaproject voor het meesterwerk. Dit levenswerk bleef op een enkel tafereel na helaas onvoltooid. Ook de tango en de nieuwe polyfonische bewerkingen en ongewone speeltechnieken waar in Argentinë mee geëxperimenteerd werd, bleven niet onopgemerkt voor de jonge componist. Het contrapuntische denken zou een constante blijven in zijn oeuvre en ook de sfeer van melancholie bracht Goethals mee terug naar België.
Haat-liefdeverhouding tot de Vlaamse muziekscène
Na zijn terugkeer in België studeerde Goethals aan het Gentse conservatorium, waar hij eerste prijzen orgel, muziekhistorie, harmonie, contrapunt en fuga behaalde. Het was in die periode dat hij zich bewust werd van wat er in Europa en ook in de Verenigde Staten in het vlak van artistieke vernieuwingen aan het gebeuren was. Omdat hij gefascineerd was door de nieuwe muzikaal-stilistische en technologische evolutie, was hij sterk ontgoocheld over de muzikale bekrompenheid die toen in Vlaanderen heerste. Aan het Gentse conservatorium voelde hij zich in een zeer conservatief verleden geprojecteerd en hij zou dat gevoel altijd met zich blijven meedragen. Hij kon het niet nalaten om elke nieuwe groep studenten spottend in te lichten over het feit dat muziekminnend Vlaanderen Schönberg en de dodecafonie wil bij naam kende, maar dat het ook niet verder ging dan dat.
Het IPEM
Als componist en radioproducer raakte Goethals van bij de oprichting verbonden aan het IPEM. Dat instituut ontstond in 1963 uit de samenwerking tussen de toenmalige Belgische Radio en Televisie (BRT) en Rijksuniversiteit Gent. Tot 1986, toen de samenwerking stopte, was Goethals belast met de artistieke leiding van de muziekproductie van het IPEM. In die periode verdiepte hij zich in de exploratie van nieuwe klankwerelden en de nieuwe muzikale technieken. Het is voornamelijk met deze elektronische en elktroakoestische werken dat hij zijn plaats bevestigde binnen de Europese avant-garde. Lucien Goethals behield een intense band met het IPEM, die zou uitgroeien tot nieuwe vormen van samenwerking. Zo werd in 1996 onder zijn impuls de Stichting Lucien Goethals vzw opgericht, die een platform biedt aan jonge componisten die de nieuwste wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen hun muziek willen integreren.
Begeesterd lesgever
Naast componist was Goethals ook jarenlang docent muziekanalyse aan het Gentse conservatorium. Zowel aan het conservartorium als tijdens de zomercursussen georganiseerd door de Stichting Lucien Goethals en de afdeling Musicologie van de UGent was hij een begeesterd lesgever. Met zijn diepgaande kennis van hedendaagse muziek en de nieuwste componeertechnieken, en zijn innemende persoonlijkheid bood Goethals een bron van muzikale rijkdom aan diegenen in zijn omgeving.
Erkenning
Lucien Goethals werd bekroond met verschillende prijzen: in 1981 kreeg hij de driejaarlijkse cultuurprijs van de stad Gent, in 1985 kende SABAM hem de Trofee Troubadour toe voor zijn gebruik van nieuwe expressiemiddelen in de muziek en in 1991 werd hem The International Order of Merit verleend door het International Biographical Centre in Cambridge. In 1999 kreeg hij de prestigieuze ANV-Visser-Neerlandiamuziekprijs overhandigd als beloning voor de kwaliteit van zijn oeuvre. In 2000 wijdde het Belgisch Tijdschrift voor Muziekwetenschap bij wijze van Liber Amicorum een volledig nummer aan Goethals. In zijn laatste levensjaar heeft de dood van zijn vrouw Maria zijn leven overhoop gehaald. Componeren was geen gemakkelijke opdracht meer. Goethals overleed onverwacht op 12 december 2006. Hij werd gehuldigd met een concert in het Gentse stadhuis.
Micheline Lesaffre
Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen UGent
9 augustus 2013
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Lesaffre, Micheline "Goethals, Lucien (1931-2006)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 10.03.2015. www.ugentmemorie.be/personen/goethals-lucien-1931-2006
Bibliografie
Lesaffre, Micheline. "De nieuwsgierigheid van de creatieve mens. In memoriam Lucien Goethals (1931-2006)." Jaarboek van de Provincie Oost-Vlaanderen (2007): 47-53.