Bolckmans, Alexander (1923-1990)
Alex Bolckmans bezorgt de Universiteit Gent een unicum door er de Scandinavistiek uit te bouwen tot een volwaardige wetenschappelijke studierichting. Hij is bovendien een belangrijk mediator tussen het hoge Noorden en de lage landen: in de Nederlandstalige wereld draagt hij bij tot een betere kennis van de Scandinavische literatuur, in de Scandinavische wereld introduceert hij de Nederlandse literatuur.
Studies in een woelige periode
In de moeilijke economische crisisperiode van de jaren dertig loopt hij lager onderwijs in het Stedelijk Onderwijs van de stad Antwerpen (waar zijn vader als onderwijzer les geeft) en hij doet er zijn humaniorastudies aan het Koninklijk Atheneum. Hij zit er in de klas samen met Robert Clara, de latere hoogleraar in de pediatrie en rector van de Universiteit Antwerpen en Ernest Mandel, de bekende marxistische econoom die zou doceren aan de Vrije Universiteit Brussel.
In volle oorlogs- en bezettingstijd, in 1941, begint hij aan zijn universitaire studies in de Germaanse filologie aan de toenmalige Rijksuniversiteit Gent. Een van de weinige lichtpunten in zijn studententijd zijn de activiteiten van het studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan waar hij zich als vrijzinnig humanist bij aansluit. In de ban van de lessen in de Scandinavische talen en literatuur (toen nog een keuzevak in de licenties), gedoceerd door zijn stadsgenoot George Meir, studeert hij in 1945 af met een proefschrift over De tendentie in het kader van de dichterlijke ontwikkeling van Bjornson.
Van leraar tot gewoon hoogleraar
Na zijn studies is hij lange tijd werkzaam als leraar Nederlands in het hoger secundair onderwijs, eerst aan het Koninklijk Atheneum te Brussel, daarna tot 1961 aan het Koninklijk Atheneum te Kapellen. Maar tegelijkertijd specialiseert hij zich verder in de Scandinavistiek door zowat alle zomervakanties door te brengen met studie en opzoekingswerk aan verschillende universiteiten in Denemarken, Noorwegen en Zweden. Op 2 juli 1949 behaalt hij de graad van Doctor in de Germaanse Filologie met de presentatie van een proefschrift over Sociaal-critische tendentieliteratuur in Noorwegen tussen 1875 en 1890.
In de jaren vijftig publiceert hij een monografie over Henrik Ibsen en bereidt hij een studie voor over Hans Aanrud. In november 1960 behaalt hij de graad van geaggregeerde voor het hoger onderwijs met de presentatie van The Stories of Hans Aanrud. A Stylistic Analysis.
Vanaf dan start voorgoed de academische carrière van Alex Bolckmans die in 1966 wordt benoemd tot gewoon hoogleraar, titularis van de leerstoel voor Scandinavische talen en literatuur en tot directeur van het Instituut voor Scandinavische studies. Een orgelpunt te midden van zijn talrijke publicaties is de omvangrijke studie over Individu en maatschappij in het werk van Knut Hamsun. Een studie over het verband tussen thematiek en romanstructuur (1967). In 1969 verkrijgt hij hiervoor de Prijs van de Provincie Antwerpen als beste monografie.
De kroon op het werk wordt gezet door bij de herziening van het curriculum van de Germaanse filologie de Scandinavistiek uit te bouwen tot een volledige wetenschappelijke studierichting met Zweeds als hoofdtaal. Voor zijn pioniersrol wordt hem in 1978 de Koningin Astrid Prijs toegekend.
Initiator en coördinator
Alex Bolckmans initieert niet alleen honderden studenten in de Scandinavistiek, maar laat ook duizenden studenten kennismaken met de Europese literatuur van Beowulf tot Beckett. Na het overlijden van prof. Herman Uyttersprot wordt hij immers belast van 1967 tot 1981 met twee cursussen over algemene literatuur voor de eerstejaars in de filologie en de rechten. Met zijn grote belangstelling voor de vernieuwende methoden in de literatuurstudie introduceert en doceert hij in die periode ook de cursus literaire sociologie.
In de woelige periode van de studentencontestatie wordt hij door zijn collega’s verkozen tot decaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte voor de periode van november 1969 tot oktober 1972. Hij voert ingrijpende structuurveranderingen door waarbij inspraak- en medebeslissingsrecht van alle geledingen wordt verzekerd. Van januari 1972 tot oktober 1973 zetelt hij in de Raad van Bestuur van de Universiteit.
Met zijn grote didactische ervaring neemt hij het initiatief om een Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding op te richten waarvan hij van 1977 tot 1981 de eerste voorzitter is. In 1985 behoort hij tot de initiatiefnemers voor de oprichting van een Speciale Licentie in de Algemene Literatuurwetenschap waarin hij een workshop over stilistiek op zich neemt.
Erkenning
Als scandinavist geniet hij internationale erkenning en waardering, niet alleen om zijn talrijke publicaties en lezingen aan buitenlandse universiteiten, maar ook voor zijn coördinerende rol in zijn vakgebied. Hij is een actief lid van de redactieraad van Scandinavia. An International Journal en medestichter in 1980 van het Tijdschrift voor Scandinavistiek. Van 1974 tot 1976 is hij president van de International Association of Scandinavian Studies en organiseert in 1976 de XIde conferentie van deze organisatie te Gent.
Het slotakkoord van zijn wetenschappelijke carrière en van algemene erkenning wordt gezet door de prestigieuze Nederlandse uitgeverij Het Spectrum die hem vraagt de Aula Pocket 711 over Scandinavische letterkunde samen te stellen. Hiermee kan hij bij een groot, algemeen publiek de Scandinavische letterkunde beter bekend maken.
Raymond Vervliet
Vakgroep Letterkunde UGent
25 oktober 2013
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Vervliet, Raymond. "Bolckmans, Alexander (1923-1990)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 24.02.2015. www.ugentmemorie.be/personen/bolckmans-alexander-1923-1990.
Bibliografie
Laureys, Godelieve, Bodil Sommer en Raymond Vervliet. From Nordic Folk Tales to Science Fiction. Miscellaneous Studies on Scandinavian and General Literature by Alex Bolckmans. Gent, 1988.
Vervliet, Raymond. "In Memoriam Alex Bolckmans. 1923 – 1990." Almanak van ’t Zal Wel Gaan 62 (1993): 23-25.