Grafmonument Victor Deneffe
De UGent neemt op de Gentse Westerbegraafplaats het meterschap op van de graven van acht opmerkelijke academici uit haar rangen. Victor Deneffe is er een van.
Victor Deneffe, oogheelkundige en verzamelaar
Victor Deneffe (1835-1908) promoveert in 1861 aan de Gentse universiteit als doctor in de genees-, heel- en vroedkunde. Vanaf 1867 is hij verantwoordelijk voor verschillende vakken binnen de artsenopleiding van de universiteit, zoals de Heelkundige Pathologie en de Theorie van de Vroedkunde. In 1868 wordt hij buitengewoon hoogleraar, om vervolgens in 1873 tot gewoon hoogleraar te bevorderen. Als hoofd van de dienst operatieve heelkunde is Deneffe sterk begaan met oogheelkunde. Zijn engagement vloeit voort uit de ravages die de trachoomepidemie in de tweede helft van de 19e eeuw aanricht onder het arme deel van de bevolking. Deze oogziekte kon leiden tot tijdelijke en zelfs definitieve blindheid en gold als een typische armenziekte, die van generatie op generatie kon worden doorgegeven. Deneffe ijvert voor een doortastende en structurele aanpak, om de ziekte op langere termijn te kunnen uitbannen.
Ook naast zijn beroepsactiviteiten getuigt Deneffe van een grote maatschappelijke bewogenheid: hij financiert sociale initiatieven en ook als Gents liberaal gemeenteraadslid van 1881 tot 1907 is hij een voorvechter van de openbare gezondheidszorg en van de verbetering van de levensomstandigheden van de armste bevolkingsgroepen.
Zijn passie voor geneeskunde en voor de klassieke beschavingen brengt hem tot het aanleggen van een verzameling Gallo-Romeins medisch gereedschap afkomstig van archeologische opgravingen in Pompeï, Herculaneum en België en omgeving. Deze “collectie-Deneffe” omvat meer dan zevenhonderd stukken en wordt na zijn overlijden aan de universiteit geschonken. Vandaag maakt ze deel uit van de collecties van de Gentse Universitaire Musea (GUM). Victor Deneffe heeft een indrukwekkende reeks van wetenschappelijke publicaties op zijn naam, waaronder heel wat bijdragen over de geschiedenis van de geneeskunde.
Grafmonument
Op 10 juni 1908 sterft hij in zijn woning in de Rue de la Station te Gent. Hij is dan 72 jaar oud, en vrijgezel. De concessie voor zijn laatste rustplaats op de Westerbegraafplaats (plein ABKE, weg 2, nr. 109) bevat alleen de stoffelijke resten van Victor Deneffe. Het grafteken is gelegen in het vandaag als monument beschermde gedeelte van de Westerbegraafplaats.
De interesse van Victor Deneffe voor de geschiedenis (hij was een van de mede-oprichters van de Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent) vindt een vertaling in zijn grafteken. De sarcofaag in blauwe hardsteen op verhoogde sokkel, met op de voorzijde het opschrift “Docteur Victor Deneffe”, is van een statige soberheid. Opmerkelijk is dat de epigrafie niet alludeert naar Deneffes roemrijke academische carrière noch naar de titels die hem bij leven zijn te beurt gevallen. De sarcofaag is bedekt met een geprofileerd dak met palmetacroteria op de hoeken en ronde antefixen. Deze graftypologie klimt op tot antieke voorbeelden en kent in de loop van de 18de en vooral in de 19de tot de vroege 20ste eeuw een hernieuwd succes (let op de gelijkenis met het rechts aangrenzende grafteken).
De ontwerper van dit grafteken blijft anoniem maar de inspiratie is zeker gehaald in modeltekeningen en modelboeken zoals die in de 19de eeuw werden verspreid en waarin vergelijkbare sarcofagen voorkomen. De omgekeerde brandende toortsen, verticaal langs de hoeken van de sarcofaag, springen onmiddellijk in het oog. Brandende toortsen zijn een typisch motief op de grafarchitectuur als symbool van grote kennis, maar de omgekeerde toorts is bovendien een Romeins attribuut van de dood. Deze connotatie is merkelijk verschillend van de christelijke betekenis van de toorts, die wederopstanding en eeuwig leven symboliseert. Dit bevestigt nogmaals de liberale en humanistische overtuiging van Deneffe. Hij was inderdaad een van de schaarse vrijzinnige hoogleraren in de faculteit Geneeskunde, en lid van de Gentse vrijmetselaarsloge La Liberté.
Het Carrara marmeren profielportret is gesigneerd door de Gentse beeldhouwer Hippolyte Le Roy (1857 – 1943) en vormt het meest gepersonaliseerde onderdeel van het grafteken. De immortellenkrans die het medaillon omsluit, staat symbool voor onsterfelijkheid.
Nicolas Rulkin
Bachelorstudent Kunstwetenschappen
Academiejaar 2016-2017
Deze tekst is tot stand gekomen in het kader van een paper-opdracht, “Methodologische oefening beeldende kunst en architectuur” – 2de bachelor Kunstwetenschappen 2016-2017- o.l.v. prof. dr. Linda Van Santvoort.
Hoe verwijs je naar deze tekst?
Rulkin, Nicolas. "Grafmonument Victor Deneffe." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 9.06.2018. www.ugentmemorie.be/artikel/grafmonument-victor-deneffe.
Bibliografie
Langendries, Elienne en Anne-Marie Simon-Van Der Meersch 175 jaar Universiteit Gent – Ghent University 1817-1992. Gent, RUG, 1992.
Thiery, Michel. "Victor Deneffe (1835-1908) en de operatie van Deneffe." Tijdschrift voor Geneeskunde 57 (2005): 478-80.
Vermeir, René en Jeffrey Tyssens. Vrijmetselarij en vooruitgang. De Gentse progressistenloge La Liberté, 1866-1966. Bruss: ASP, 2016: 123-125 en 178-179.