Derolez, René (1921-2005)
De Germanist René Derolez was een specialist in de runenkunde, Oudgermaanse cultuur en Oudengelse filologie. Vele generaties studenten kregen van hem de vergelijkende spraakkunst van de Germaanse talen, de historische spraakkunst van het Engels, Oudnoors, en het vernieuwende vak Toegepaste Taalkunde. Hij liet indruk na omwille van zijn bekommernis om kwaliteit en zijn bezorgdheid over bepaalde evoluties in de academische wereld.
Academische loopbaan
De Aalstenaar René Derolez behaalt in 1943, in volle oorlogstijd, het diploma van licentiaat in de Germaanse filologie aan de Rijksuniversiteit van Gent. Tijdens het academiejaar 1943-1944 is hij als wetenschappelijk assistent werkzaam bij de Centrale Bibliotheek. Nadien is hij als aspirant verbonden aan het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek. Als 'graduate fellow' van de Belgian American Educational Foundation verblijft hij van september 1946 tot augustus 1948 aan de universiteit van Harvard in de Verenigde Staten waar hij het diploma behaalt van Master of Arts. Hij promoveert tot Doctor en later tot Geaggregeerde van het Hoger Onderwijs. Vanaf 1 oktober 1948 werkt hij als assistent bij het seminarie voor Engelse filologie. Hij wordt achtereenvolgens benoemd tot docent (1955) en gewoon hoogleraar (1959). Derolez is diensthoofd van het seminarie voor Engelse en Oudgermaanse taalkunde tot zijn emeritaat. In de faculteit Letteren en Wijsbegeerte neemt hij o.m. de functies waar van secretaris (1960 tot 1962) en van decaan (1962-1964). Hij gaat met emeritaat op 1 oktober 1986.
Wetenschappelijke erkenning
De waarde van het wetenschappelijk werk van Derolez wordt erkend in binnen- en buitenland. Bewijzen van erkenning zijn o.m. zijn lidmaatschap van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten, het feit dat hem de prestigieuze Francqui Leerstoel wordt aangeboden aan de Universiteit van Luik (1975) en de vele functies die hij bekleedt in buitenlandse wetenschappelijke verenigingen. Zo wordt hij Associate Editor van de reeks jaarboeken Anglo-Saxon England envan de Journal of Indo-European Studies, Corresponding Fellow of the British Academy, lid van talrijke internationale taalkundige verenigingen en voorzitter van o.m. de International Conference on Anglo-Saxon Glossography (1986). Derolez is tevens vele jaren hoofdredacteur van het toonaangevend tijdschrift op het gebied van de Engelse taal- en letterkunde, English Studies.
De Oudgermaanse taal- en cultuurkunde: runen, godsdienst en Oudengelse filologie
René Derolez zal blijvend herinnerd worden om zijn expertise op het gebied van de runenkunde, de Oudgermaanse cultuur en de Oudengelse filologie. Zijn werk Runica Manuscripta: The English Tradition (1954) neemt een vooraanstaande plaats in binnen het runenonderzoek en wordt veelvuldig geciteerd. Zijn boek De godsdienst der Germanen (1959) is vertaald in het Frans en het Duits en blijft een van de meest grondige en tevens zeer leesbare publicaties over het onderwerp. In de reeks 'Les Religions du Monde' verschijnt van zijn hand ook Les Celtes et les Germains, in samenwerking met A. Varagnac (1965). Daarnaast publiceert Derolez talrijke artikels op het gebied van het Oudgermaans, waarbij Oudengelse glossen zijn speciale interesse wegdragen.
Een veelzijdige interesse en een zoekende geest
Ondanks zijn internationaal uitgebouwde reputatie als expert op het vlak van het Oudgermaans beperkt Derolez' belangstelling zich niet tot de historische taalwetenschap. Zijn veelzijdige interesse voor alle aspecten van de Engelse en vergelijkende taalkunde komt tot uiting in de doctoraten en licentiaatsscripties die hij begeleidt, in de onderzoeksprojecten die hij op het getouw zet en uit de vakken die hij doceert. Zijn cursus 'Toegepaste taalkunde' is bepaald vernieuwend en getuigt van kennis over de nieuwe richtingen in het taalkundig onderzoek. De projecten over contrastieve taalkunde die hij opstart geven blijk van dezelfde openheid voor verscheidene deelgebieden van de linguïstiek en van zijn drang tot het doorbreken van grenzen, zowel tussen bestaande onderzoeksdomeinen als tussen bestaande structuren: interdisciplinaire samenwerking is dan nog een grote uitzondering.
Kritiek uit bekommernis, humor en academisch sérieux
René Derolez kan best getypeerd worden door hem zelf aan het woord te laten. De volgende paragraaf uit zijn afscheidsrede bij de plechtige overhandiging van het feestbundel Studies in Honour of René Derolez tekent hem heel precies:
"Het spreekt vanzelf dat men bij het bereiken van een zo belangrijke mijlpaal op de afgelegde weg gaat terugblikken en dan valt een en ander gemakkelijk onder de rubriek "die goede oude tijd"; maar er is ook veel dat men bekijkt met "a countenance more in sorrow than in anger", en bij enkele episodes blijkt zelfs "looking back in anger" onvermijdelijk. Kijkt men de andere richting uit, dan lijkt de academische toekomst wonderwel op het weer dat wij dit voorjaar hebben gekregen en volgens de weerman nog wel enkele tijd zullen moeten ondergaan: zeer veel bewolking, flinke regenbuien, te lage temperaturen, en slechts nu en dan een zonnestraaltje".
Uit deze tekst komen drie kenmerken naar voren die diegenen die Derolez hebben gekend zullen herkennen: zijn zin voor humor, zijn kritische ingesteldheid en zijn oprechte bekommernis om academische kwaliteit. Derolez is diep ontgoocheld over een aantal nieuwe wendingen, zoals de stijgende studentenaantallen die niet gepaard gaan met stijgende middelen, de toenemende bureaucratisering en de besparingsmaatregelen die leiden tot inkrimping van het personeelsbestand en van de werkingsbudgetten. Zijn bezorgdheid, die zich vaak uit in scherpe kritiek op de instelling, is echter het gevolg van zijn geloof in het belang van een degelijke universitaire vorming. Hij schrijft in diezelfde afscheidsrede:
"Ik geloof namelijk nog altijd dat de universiteit de moeite waard is, ook al mag dat in cynische oren naïef klinken."
Wat Derolez zijn medewerkers dagelijks meegeeft is het besef dat het werk goed moet zijn, dat het eigenlijk nooit goed genoeg is. De wapenspreuk van de Gruuthuses "Plus est en vous" citeert hij geregeld om aan zijn wetenschappelijk personeel en zijn studenten te zeggen "U kunt meer dan u denkt, geef het niet te vlug op." En om meer te kunnen realiseren moet men durven denken. De huidige slogan van de Universiteit Gent vinden we letterlijk terug in Derolez' afscheidsrede, in de passage waarin hij zegt dat de universiteit van Harvard over financiële middelen beschikt waaraan de R.U.G. zelfs niet "durft denken":
"In dit laatste meen ik, ligt onze zwakheid, meer nog dan in de beperktheid van onze middelen: wij durven niet denken."
René Derolez drukt door zijn scherpe geest, zijn creativiteit en zijn veeleisende attitude zijn stempel op wie in zijn seminarie werkt. Hij overlijdt op 24 maart 2005 in Brugge. De liefde voor de Engelse taal en de overtuiging dat enkel het beste goed genoeg is voor de universiteit zijn waarden waarvoor de volgende generaties hem blijvend dankbaar zijn.
Anne-Marie Vandenbergen
Emeritus vakgroep Taalkunde UGent, afdeling Engels
16 februari 2015
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Vandenbergen, Anne-Marie. "Derolez, René (1921-2005)."UGentMemorie. Laatst gewijzigd 10.03.2015. www.ugentmemorie.be/personen/derolez-ren%C3%A9-1921-2005
Bibliografie
"Farewell, green fields and happy groves…". Woorden van dank en enkele beschouwingen bij een afscheid ter gelegenheid van de overhandiging van de feestbundel "Studies in Honour of René Derolez" (red. A.-M. Vandenbergen) in de zaal van de Academieraad van de Rijksuniversiteit Gent, 22 mei 1987.
Vandenbergen, Anne-Marie en Kristiaan Versluys. "In Memoriam Rene Derolez." English Studies 87 (2006:1): 1-2. (http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/00138380500490520)