De Pauw, Napoleon (1800-1859)
De jurist Napoleon De Pauw is verwant aan verschillende Gentse industriëlen maar kiest toch voor een academische carrière. Als onderzoeker, docent of publicist valt hij niet op maar hij drukt zijn stempel wel op de UGent als liberaal schepen van Openbare Werken. Hij ijvert onder meer voor de heraanleg van het Sint-Pietersplein en laat serres bouwen in de Baudelooplantentuin.
Familie van textielbaronnen
Napoleon De Pauw wordt geboren als zoon van Sofie Bauwens, zus van katoenbaron Lieven Bauwens, en Bernard De Pauw, vennoot van Bauwens en in 1814 overnemer van zijn Gentse wolkam- of kaardenfabriek. Na studies aan het Keizerlijk Lyceum in Brussel en de Gentse universiteit schrijft hij zich in 1824 in aan de balie waar hij op korte tijd groot aanzien verwerft. Hij huwt met Gabrielle Van Huffel, dochter van een textielbaron en conservator van het toenmalige Museum van Schone Kunsten, en bij het overlijden van zijn vader in 1837 neemt hij het familiebedrijf over. Een echte industrieel wordt hij echter nooit en in 1848 geeft hij opgelucht het beheer van de fabriek door aan zijn schoonzoon Alphonse Prayon De Pauw.
Onopvallende academicus
Zijn eerste interesse ligt op academisch vlak. In 1842 wordt hij docent ‘Wijsbegeerte van het Recht’ aan de Gentse universiteit en in 1848 volgt hij als buitengewoon hoogleraar François Laurent (1810-1887) op voor de cursus ‘Beginselen van het Burgerlijk Recht’. Zes jaar later volgt zijn aanstelling tot gewoon hoogleraar. Als hoogleraar valt De Pauw niet echt op, noch als docent, noch als publicist of vorser. Zijn enige publicaties gaan over openbare werken, wat veel meer aansluit bij zijn politieke dan wel bij zijn academische loopbaan.
Van orangist tot liberaal
Zijn grootste interesse ligt in de politiek. De omwenteling van 1830 brengt hem in het kamp van de gematigde orangisten en hij wordt een belangrijke figuur binnen de Société La Concorde. Hij is mee verantwoordelijk voor de geleidelijke overgang van het orangisme naar het liberalisme. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1842 wordt hij verkozen en maakt onmiddellijk deel uit van het schepencollege van burgemeester Constant de Kerchove. Hij is lid van de Gentse delegatie op het nationale stichtingscongres van de Liberale Partij te Brussel in 1846.
Openbare werken en stadsvernieuwing
Met Openbare Werken als belangrijkste bevoegdheid zet De Pauw zich in Gent in voor de heraanleg van straten en pleinen waaronder het Sint-Pietersplein. Er worden nieuwe serres gebouwd in de stedelijke kruidtuin aan het Baudelocomplex en de Sint-Annakerk verrijst aan het gelijknamige plein. De Pauw introduceert de eerste elektrische stadsuurwerken, start met de restauratie van het Belfort en ijvert samen met stadsarchivaris Auguste Van Lokeren (1799-1872) voor de vrijmaking van de Sint-Baafsabdij door de afbraak van het oude Spanjaardenkasteel. Ook voor de uitbouw van de haven zet hij zich in. Onder zijn bestuur bouwt stadsarchitect Louis Roelandt (1786-1864) in 1844 een nieuw stapelhuis aan de Voorhaven en wordt het kanaal naar Terneuzen verbreed. De Pauw ontwerpt ook een nieuwe type van ophaalbrug, die voor het eerst wordt gebouwd over de verbinding tussen de Schelde en de nieuwe zeehaven. Deze voormalige slotgracht van het Spanjaardkasteel wordt later verbreed tot een moderne waterweg tussen de Portus Ganda en de zwaaikom aan de Dampoort en krijgt bij die gelegenheid de naam Napoleon De Pauwvaart.
In 1854 is hij een van de slachtoffers van de liberale kiesnederlaag en hij verdwijnt van het politieke toneel. Door zijn snel toenemende doofheid trekt hij zich in zijn laatste levensjaren terug uit het publieke leven. Hij overlijdt in 1859 en wordt begraven in de familiekelder op het kerkhof van Gentbrugge. De rijke collectie documenten die De Pauw had geërfd van Lieven Bauwens en had aangevuld met zijn eigen archief komt via zijn zoon als het Fonds De Pauw in het stadsarchief terecht.
Bart D’hondt
Licentiaat Politieke Wetenschappen, Wetenschappelijk medewerker Liberaal Archief
8 april 2016
Een variant van deze tekst verscheen eerder op de website van het Liberaal Archief.
Hoe verwijs je naar dit lemma?
D'hondt, Bart. "De Pauw, Napoleon (1800-1859)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 08.04.2016. http://www.ugentmemorie.be/personen/de-pauw-napoleon-1800-1859.
Bibliografie
Baert, Geert. ‘Pauw, Napoleon De.’ In Nationaal Biografisch Woordenboek. Brussel: Koninklijke Vlaamse Academiën van België, 1981, dl.9, kol.590-593.
Beatse, Georges. “Napoleon De Pauw (1842).” In Liber Memorialis. Notices biographiques. Tome I. Faculté de Philosophie et Lettres. Faculté de Droit. Gent: Universiteit Gent, 1913, pp.366-367.
D’hondt, Bart. Van Andriesschool tot Zondernaamstraat: gids door 150 jaar liberaal leven te Gent. Gent: Liberaal Archief, 2014.
Schrans, Guy. Vrijmetselaars te Gent in de XVIIIde eeuw. Gent: Liberaal Archief, 2009, pp.224-225.
Standaert, Marijke. Politiek en pers. De verkiezingen van de gemeenteraad te Gent, 1842-1845-1848-1849-1851. Gent: onuitgegeven licentieverhandeling RUG, sectie Geschiedenis, 1964, pp.56-57.
Tierenteyn, L. ‘Pauw, Napoleon De.’ In Biographie Nationale. Brussel: Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts, 1900, dl.16, kol.722-724.
Van Driessche, Roger. ‘Hommage aan schepen Napoleon De Pauw.’ Ghendtsche Tydinghen, jg.35, nr.1, januari 2006, pp.35-40.
Verbessem, Albert. Le Barreau de Gand. Gent: Vandeweghe, 1912, p.91.