De Ley, Jozef (1924-1997)
Moleculair microbioloog Jozef De Ley was de grondlegger van het vakgebied microbiologie aan de faculteit Wetenschappen van de UGent. Van 1960 tot 1989, het jaar van zijn emeritaat, was De Ley directeur van het Laboratorium voor Microbiologie. Ook internationaal was hij een gewaardeerd man door zijn onderzoek naar de classificatie van bacteriën: binnen de microbiologische gemeenschap is hij één van de pioniers van de moderne microbiële taxonomie. Veel van de door De Ley en zijn medewerkers onderzochte bacteriën werden bovendien bewaard en vormen vandaag zelfs een publieke bacteriëncollectie.
Directeur Laboratorium voor Microbiologie
De Ley studeert scheikunde aan de Gentse universiteit. In 1946 wordt hij assistent aan het Laboratorium voor Fysiologische Scheikunde van de toenmalige Veeartsenijschool, deel uitmakend van de faculteit Diergeneeskunde. De Ley behaalt zijn doctoraat in 1949 en in 1958 zijn aggregaat voor het hoger onderwijs met een bijdrage over totaal nieuwe aspecten van het oxidatief metabolisme van koolhydraten bij bacteriën. Ondertussen verblijft De Ley aan verschillende buitenlandse laboratoria zoals deze van Artturi Virtanen (Helsinki, Finland), Albert Kluyver (Delft, Nederland) en Michael Doudoroff (Berkeley, VS). Aanvankelijk focust het onderzoek van het Laboratorium voor Microbiologie op vergelijkende aspecten van het metabolisme van bacteriën zoals Enterobacter, Pseudomonas, Agrobacterium, azijnzuurbacteriën, enzovoort. Dit leidt tot de ontdekking van talrijke nieuwe enzymen en nieuwe metabolieten.
In 1959 wordt De Ley tot docent benoemd en wordt hij meteen ook directeur van het Laboratorium voor Microbiologie – wat hij 30 jaar lang zal blijven. Vanaf dan worden de cursussen microbiologie in de faculteit Wetenschappen onderwezen aan enkel de studenten plantkunde. Studenten dierkunde kunnen pas een tiental jaar later, vanaf 1969, het opleidingsonderdeel microbiologie volgen. Dit is gedeeltelijk te verklaren omdat men dan nog geen degelijk inzicht heeft in de fylogenie ofte de ontstaansgeschiedenis van de levende wereld. Bacteriën lijken dan nog eerder meer verwant met primitieve planten (verschillende bacteriëngroepen hebben trouwens een fotosynthetisch vermogen, net zoals planten).
Nieuwe internationale norm voor classificatie bacteriën
In 1961, tijdens een verblijf als gastprofessor aan de universiteit van Illinois (Urbana-Champaign, VS), komt De Ley in contact met moleculair bioloog Sol Spiegelman. Hij raakt overtuigd dat het antwoord omtrent de evolutie van bacteriën moet worden gezocht in de eigenschappen en structuur van hun erfelijk materiaal DNA. Bij zijn terugkeer in Gent worden dan ook technieken op punt gesteld en onderzoek uitgevoerd om de genomische verwantschappen van verschillende bacteriëngroepen te achterhalen aan de hand van DNA:DNA en DNA:rRNA hybridisaties. Deze laatste techniek laat toe om de diepere fylogenetische verbanden tussen heel verschillende bacteriëngroepen te kwantificeren. Dit leidt soms tot verrassende resultaten. De ontdekking wordt gedaan dat genera (geslachten van bacteriën) zoals Pseudomonas en Spirillum fylogenetisch bijzonder divers en heterogeen zijn. De talrijke publicaties over verwantschappen van de Proteobacteria zetten de onderzoeksgroep van De Ley op de internationale kaart. Ondertussen werken verschillende buitenlandse onderzoekers (onder andere uit Zuid-Korea, Japan, de VS en Zuid-Afrika) op zijn laboratorium voor microbiologie en sommigen behalen er hun doctoraat.
Samenwerking met de groep van Peter Sneath (Leicester, VK) ligt aan de oorsprong van de introductie in Gent van numerieke analyse voor de verwerking van grote aantallen fenotypische data van verschillende bacteriëngroepen. De Ley en zijn medewerkers bepleiten met succes een multidisciplinaire of polyfasische benadering in de bacteriële taxonomie. Deze strategie wordt tot op heden nog steeds als norm gehanteerd.
Geleidelijk aan breiden de onderzoeksonderwerpen uit naar onder andere plantpathogene en plant-geassocieerde bacteriëngroepen zoals Erwinia, Xanthomonas en Rhizobium, alsook naar dier- en menspathogene bacteriën zoals Campylobacter, Bordetella en aanverwanten. Ook meer toegepast onderzoek zoals de productie van waterstofgas door bacteriële fermentaties en interspecies waterstof- transfer komt aan bod in een langdurige samenwerking met het Laboratorium voor Ecologie en Technologie van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen.
Bacteriënverzameling BCCM/LMG
Duizenden bacteriënstammen worden in de onderzoeksgroep van De Ley bestudeerd, gekarakteriseerd en zorgvuldig bewaard door lyofilisatie (conservatie door te vriesdrogen). Ze vormen sinds 1983 de publieke bacteriëncollectie BCCM/LMG, onderdeel van de Belgian Co-ordinated Collections of Micro-organisms, die in 2016 meer dan 25 000 bacteriënstammen bevat.
Internationale uitstraling en erkenning
Jozef De Ley is gastprofessor aan verschillende buitenlandse universiteiten en wordt frequent uitgenodigd als spreker op internationale congressen en symposia. Hij is ook gedurende een aantal jaren lid van verschillende subcommissies van de International Committee on Systematic Bacteriology. Hij is (co)-auteur van een aantal hoofdstukken in de standaardwerken Bergey's Manual of Systematic Bacteriology uit 1984 en de tweede editie van The Prokaryotes uit 1991.
Voor zijn talrijke bijdragen over bacteriële systematiek ontvangt De Ley in 1985 de Bergey Award (VS) en enkele jaren later de C.B. van Niel International Prize for Studies in Bacterial Systematics (Australië). Zijn naam blijft verbonden aan het genus Deleya en de soort Sulfurospirillum deleyianum.
Em. prof. Karel Kersters
Laboratorium voor Microbiologie, Vakgroep Biochemie en Microbiologie UGent
4 juli 2016
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Kersters, Karel. “De Ley, Jozef (1924-1997).” UGentMemorie. Laatst gewijzigd 09.08.2016. http://ugentmemorie.be/personen/de-ley-jozef-1924-1997.
Bibliografie
Kersters Karel. "In memoriam Jozef De Ley 1924–1997." International Journal of Systematic Bacteriology 48 (1998): ix -ix.
Website LM-UGent. Laboratory of Microbiology, Faculty of Sciences: http://lmg.ugent.be
Maton, J., "In memoriam Jozef De Ley." Jaarboek 1998, 37-40. Brussel: KVAB, 1998.
Website Belgian Co-ordinated Collections of Micro-organisms (BCCM): http://bccm.belspo.be/about-us/bccm-lmg