Daels, Frans (1882-1974)
Geneeskundige Frans Daels leverde belangrijke bijdragen aan de gynaecologie en opleiding van verpleegsters en vroedkundigen in Vlaanderen. Tijdens beide wereldoorlogen en in het interbellum bracht hij zijn flamingant engagement in de praktijk: zo was hij actief in de Frontbeweging tijdens WO I, ijverde hij voor de vernederlandsing van de Universiteit Gent en raakte hij tijdens WO II via het VNV betrokken in de collaboratie. Na de oorlog wordt hij niettemin gerehabiliteerd.
Gynaecologie
Frans Marie Leopold Daels studeert aan het Sint-Jan Berchmanscollege in Antwerpen. In 1906 behaalt hij, na studies aan de universiteiten van Leuven en Gent, het diploma van doctor in de genees-, heel- en verloskunde. Na verschillende assistenschappen in Gent en Berlijn, komt hij in 1911 aan het hoofd van de gynaecologische en verloskundige kliniek van de Gentse universiteit. Hij sticht er het eerste consultatiebureau voor moeders en zuigelingen en bekommert zich onder meer over de opleiding van vroedvrouwen.
Frontbeweging
De Eerste Wereldoorlog brengt Daels als vrijwillig legerarts door aan het IJzerfront. Hij wordt er meermaals onderscheiden. Tegelijkertijd is hij er een van de promotoren van een christelijke en sociaal geïnspireerde actie voor de Vlaamse soldaten. Hij werkt er mee aan verscheidene publicaties, richt er het Secretariaat der Katholieke Vlaamsche Hoogstudenten op en raakt betrokken bij de Frontbeweging.
Na de oorlog wordt Daels buitengewoon hoogleraar (1919) en gewoon hoogleraar (1920), wat hij tot 1944 blijft. Hij is erg actief op medisch en sociaal gebied. In Gent richt hij een vrije Vlaamse school op voor verpleegsters en vroedvrouwen. Hij is medestichter en hoofdredacteur van het Vlaamsch Geneeskundig Tijdschrift, organiseert de Congressen voor Verpleegkunde, Vroedvrouwkunde en Sociale Geneeskunde en is van 1920 tot 1924 voorzitter van het Vlaamsch Geneeskundig Congres. In 1922 treedt hij toe tot het Vlaamsch Geneesheeren Verbond. Voorts is hij voorstander van de oprichting van een Academisch Ziekenhuis in Gent. De oprichting van Vlaamse geneeskundige organisaties, tegen de vaak Franstalige dominantie in het Belgische medische milieu, is een van Daels’ hoofdbekommernissen. Hij wordt herhaaldelijk onderscheiden; in 1935 wordt hij doctor honoris causa aan de universiteit van Keulen.
Vlaams engagement
Ook op politiek en cultureel gebied speelt Daels een erg belangrijke rol. Hij leidt de Kommissie ter Vervlaamsching der Gentsche Hoogeschool (1924) en de Kommissie voor het Hooger Onderwijs in Vlaanderen (1930). Een poging om rector te worden van de Gentse universiteit mislukt, ondanks (of: vanwege) Vlaamsgezinde agitatie. Samen met Jozef Goossenaerts richt hij in 1935 de Vereniging voor Wetenschap op. Intussen wordt hij voorzitter van het IJzerbedevaartcomité, waar hij aanvankelijk een vrij gematigde Vlaamsgezinde en pacifistische koers vaart. In de loop van de jaren 1930 evolueert hij in een meer radicale richting.
Collaboratie
Tijdens de Tweede Wereldoorlog treedt Daels toe tot de Raad van Leiding van het collaborerende Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). Hij tracht in de partij steun te vinden voor Groot-Nederlandse en anti-SS gerichte standpunten. Wanneer dit mislukt, stapt hij uit de Raad van Leiding en eind 1943 uit de partij. Bij de bevrijding duikt hij onder en vlucht naar Zwitserland. In 1946 wordt hij bij verstek ter dood veroordeeld, wat daarna wordt omgezet in 15 jaar opsluiting.
Tot 1959 verblijft Daels in Zwitserland, waar hij baanbrekend onderzoek verricht in verband met kanker. Door bemiddeling van premier Gaston Eyskens kan hij naar België terugkeren. Hij vestigt zich in Bonheiden en blijft er actief als arts.
Petra Gunst
Licentiaat Geschiedenis
16 augustus 2010
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Gunst, Petra. "Daels, Frans (1882-1974)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 24.02.2015. www.ugentmemorie.be/personen/daels-frans-1882-1974
Bibliografie
De Wever, Bruno. "Daels, Frans." In Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, uitgegeven door R. De Schryver. Tielt: Lannoo, 1998, 836-839.
Seberechts, Frank en Frans-Jos Verdoodt. Leven in twee werelden. Belgische collaborateurs en de diaspora na de Tweede Wereldoorlog. Leuven: Davidsfonds, 2009.