2012 Transitie UGent

UGent1010

In reactie op de mislukte Klimaattop van Kopenhagen in 2009 engageren 2000 scholen en universiteiten zich wereldwijd voor de klimaatcampagne 10:10 met als doel de CO2-uitstoot te verminderen. Aan de UGent springt een groep studenten op de kar en richt op 10 oktober 2010 de vereniging UGent1010 op. De studenten gaan een jaar later de boer op met een Duurzaamheidspact en vragen vakgroepen zich te engageren voor specifieke duurzaamheidsacties, zoals het gebruiken van gerecycleerd papier of samenwerken met duurzame cateraars. Het initiatief slaat aan: 80 vakgroepen tekenen het pact. De volgende stap voor de UGent1010 is een duurzaamheidsengagement vragen van het Bestuurscollege.

Langetermijnsvisie voor duurzaamheid

Gestimuleerd door het enthousiasme van studenten en vakgroepen vraagt het bestuurscollege in 2012 aan de afdeling Milieu om een langetermijnvisie op duurzaamheid te ontwikkelen. Er treedt een nieuwe kerngroep in werking met aan boord zwaargewichten als de academische beheerder Koen Goethals, enkele geëngageerde leden van het Bestuurscollege en het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (CDO). De groep definieert duurzaamheid zeer breed en omvat mobiliteit, energie, afval, voeding, onderwijs en onderzoek. Een universiteit die aan het begin van de 21ste eeuw relevant wil zijn voor de maatschappelijke uitdagingen van haar tijd, zo luidt het, moet onderzoek stimuleren dat bijdraagt aan een sociaalecologische toekomst en het debat daarover inhoudelijk voeden, studenten afleveren die vertrouwd zijn met duurzaamheidsvraagstukken en uiteraard zelf het goede voorbeeld geven in de eigen organisatie en bedrijfsvoering.

Transitie UGent

Geïnspireerd door het transitietraject van de stad Gent - Gent Klimaatneutraal in 2050 (2012) – waaraan milieucoördinator Riet Vande Velde participeerde, wordt een gelijkaardig traject opgezet aan de UGent. Een oproep in 2012 tijdens de jaarlijkse energiecampagne engageert 150 experten, beleidsmensen, studenten en personeel om mee te schrijven aan die langetermijnvisie in de denktank Transitie UGent. In werkgroepen en tijdens discussiemomenten maken UGent’ers per thema een systeemanalyse, werken toekomstbeelden uit en schrijven een navenant transitiepad. De harde keuzes die noodzakelijk zijn om de omslag te realiseren, worden via experimentele icoon- of voorbeeldprojecten voorbereid. Transitie UGent presenteert de resultaten in zijn memorandum, ‘Samen voor een duurzame universiteit’, op 29 maart 2013.

Ambition Gap

Het netwerk van Transitie UGent mobiliseert en enthousiasmeert. Ideeën geopperd in de werkgroepen worden bewaarheid via spontane acties en maatregelen: de Gift Shop verkoopt al snel  fairtradetruien, de Rozier wordt een studentenplein, er komt een moestuin voor studenten. Maar achter de schermen van het rectoraat rijst argwaan bij zoveel dynamiek waar schijnbaar niemand vat op heeft en vreest men een parallel beslissingscircuit. Hoe kan men het onderscheid tussen beleid en bestuur enerzijds en ideeën en acties van Transitie UGent anderzijds bewaken? Het fenomeen wordt door experten omschreven als de ‘ambition gap’, de kloof tussen het algemene engagement van bestuurders tot klimaatactie enerzijds en de weigerachtigheid ten opzichte van concrete acties nodig om dat engagement waar te maken anderzijds. Het is een fase die volgens het CDO bij elk transitietraject hoort en die in het geval van de UGent tijdelijk blijkt.

Duurzaamheidsvisie UGent

De voorstellen van Transitie UGent worden uiteindelijk in grote mate opgenomen in het duurzaamheidsbeleid dat het bestuurscollege eind 2013 goedkeurt. Het bestuurscollege maakt van duurzaamheid bovendien een element in het ‘strategisch plan’ van de UGent. De verregaande visie houdt in dat de UGent ‘een toonaangevende kennisinstelling wil zijn voor een toekomst die ecologisch, sociaal en economisch duurzaam is, binnen een lokale en mondiale context’. Daarvoor steunt de UGent op drie principes: het creëren van een draagvlak voor duurzame ontwikkeling, het integreren van duurzaamheid in onderwijs, onderzoek en dienstverlening, en het implementeren van duurzaamheid in de bedrijfsvoering. Aan de visie worden meteen een hele rits concrete kleine en grote acties gekoppeld, gaande van het invoeren van een universiteitsbreed vak ‘duurzaamheidsdenken’, over de beslissing om bijna energieneutraal te bouwen, tot aandacht voor het psychosociaal welzijn van studenten en personeel. Om de twee jaar schrijft het duurzaamheidskantoor een stand van zaken van de aangegane engagementen zodat de duurzaamheidsvisie van de UGent geen dode letter blijft.

Naar een duurzame wisselwerking

In zijn tweede memorandum stelt Transitie UGent zich voor als een ‘open vernieuwingsnetwerk waar doeners en dromers vanuit alle geledingen samenkomen en ideeën formuleren’. In zijn voorwoord schrijft vicerector Freddy Mortier dat het duurzaamheidsbeleid blijvend versterkt en gevoed zal worden door Transitie UGent en uit hij de wens dat de publicatie inspireert tot daadkracht. Illustratief voor de toenadering tussen de denktank en het bestuur van de universiteit is dat de vormgeving van het tweede memorandum en van het duurzaamheidsverslag dat gelijktijdig verschijnt, identiek is, tot de cover toe. Het derde memorandum van Transitie UGent uit 2016 met opnieuw thematische transitiepaden wordt bij wijze van informele reflectie geïntegreerd gepubliceerd in het duurzaamheidsverslag. Die symbiotische aanpak geeft alleszins duurzamer indruk.

Green Office

Centraal in alle duurzaamheidsplanning, -sensibilisering en -groepen staat het onafhankelijke duurzaamheidskantoor of Green Office. Dat wordt bezet door de milieucoördinator en haar team, een duurzaamheidscoördinator, mensen van het CDO en jobstudenten die omwille van hun persoonlijke engagement zijn geselecteerd en voor een vruchtbare wisselwerking van netwerken, informatie en ideeën zorgen. Naargelang het idee of de activiteit vormt het Green Office een ad hoc werkgroep of coalitie. Door deze flexibiliteit en door de stevige onderstroom van Transitie UGent krijgt het Green Office veel gedaan. Het stelt ook vast dat vele duurzaamheidsacties buiten het kantoor om gerealiseerd worden. Ideeën die enkele jaren geleden als onrealistisch van tafel werden geveegd, worden nu door universitaire diensten zelf weer op de agenda gezet. Het duurzaamheidskantoor is ook verantwoordelijk voor de rapportering van de duurzaamheidsengagementen. Hoewel de progressie enthousiasmeert behoedt de milieucoördinator zich voor een goednieuwsshow en al te veel schouderklopjes: de zaak blijft immers van de hoogste urgentie.

Fien Danniau
Vakgroep Geschiedenis UGent
17 mei 2017
Met dank aan Riet Van De Velde

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Danniau, Fien. "2012 Transitie UGent." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 17.05.2017. (www.ugentmemorie.be/gebeurtenissen/2012-transitie-ugent)

Bronnen en bibliografie

Interview met Riet Van de Velde. Gent, 29 maart 2017.

Duurzaamheidsverslag 2013. Gent: UGent, 2013.
Duurzaamheidsverslag 2016. Gent: UGent, 2016.

Memorandum Transitie UGent 2012. Gent: Transitie UGent, 2012.
Memorandum Transitie UGent 2014. Gent: Transitie UGent, 2012.

"Duurzaamheidsbeleid UGent." UGent. Geraadpleegd 17.03.2017. (www.ugent.be/nl/univgent/waarvoor-staat-ugent/duurzaamheidsbeleid)
"Duurzaamheidsvisie UGent." UGent. Geraadpleegd 17.03.2017 (www.ugent.be/nl/univgent/waarvoor-staat-ugent/duurzaamheidsbeleid/duurza...)

2050. Magazine van het Gents Klimaatverbond. Gent: Stad Gent, 2012.

Duurzaamheidskantoor UGent: www.ugent.be/nl/univgent/waarvoor-staat-ugent/duurzaamheidsbeleid/duurzaamheidskantoor
Tippingpoint.UGent.be
www.UGent1010.be
www.Transitie.UGent.be
Centrum voor Duurzame Ontwikkeling UGent: www.cdo.ugent.be
Instituut voor Doorzame Mobiliteit: www.idm.ugent.be