Wiemer, Jeanne (1886-1922)
Jeanne Wiemer is in 1904 de eerste vrouwelijke student aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte én de eerste vrouw die er haar diploma haalt voor de Eerste Wereldoorlog. Ze is zo een van de pioniersstudentes aan de Universiteit Gent, in tijden wanneer universitair onderwijs volgen voor vrouwen allerminst evident was.
Late letterenfaculteit
Jeanne Wiemer komt uit een gezin waar zowel vader als moeder in het onderwijs staan als regenten. In 1904 vat Wiemer haar studies Germaanse filologie in Gent aan. Ze is daarmee de eerste vrouw die aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte studeert. Enkel de rechtsfaculteit zal nog later dan de letterenfaculteit haar eerste vrouwelijke student verwelkomen. Pas in 1912 valt deze eer te beurt aan Madeleine Schauvliege - ondanks een beroepsverbod voor vrouwen aan de balie dat pas in 1922 zal verdwijnen.
Aan de faculteiten Wetenschappen en Geneeskunde ving de vervrouwelijking van de studentenpopulatie al twee decennia eerder aan dan aan de letterenfaculteit. Sidonie Verhelst was pionier wanneer ze in 1882 voor de richting natuurwetenschappen koos. Aan de faculteit Geneeskunde begonnen een jaar later de eerste studentes hun studie farmacie. Nog eens tien jaar later, in 1893, was Bertha De Vriese de eerste vrouwelijke student die voor geneeskunde koos.
Vrouwonvriendelijk onderwijs
Het lage aantal vrouwelijke studenten eind 19de en begin 20ste eeuw is te verklaren door culturele en politiek-institutionele factoren. Eerst en vooral heerst het beeld dat de voornaamste rol van een vrouw die van echtgenote en moeder moet zijn. Als gevolg hiervan bestaan er amper instellingen die middelbaar onderwijs voor meisjes aanbieden op hetzelfde niveau als dat voor jongens. Dit bemoeilijkt de doorstroom naar de universiteit.
Hier bovenop komt dat vanaf 1890, na een periode van 15 jaar vrije toegang, een diploma klassieke humanioria of een geslaagde test voor een centrale jury vereist wordt om universitaire studies te beginnen. Aangezien een evenwaardige opleiding middelbaar onderwijs van overheidswege er pas komt in 1925 hebben meisjes een structurele achterstand. Vrouwen die voor die datum universitaire studies aanvatten, genoten thuisonderwijs of zijn voorbereid door privé-initiatieven zoals de scholen van Gatti de Gamond of het Athenée des jeunes filles de Gand.
Eerste vrouwelijke gediplomeerde Letteren
Bovendien is de letterenfaculteit, in tegenstelling tot de faculteiten Wetenschappen en Geneeskunde, weinig aantrekkelijk voor vrouwen die carrière willen maken. Lesgeven in het hoger middelbaar onderwijs bijvoorbeeld is onmogelijk aangezien deze onderwijsvorm voor meisjes simpelweg niet bestaat. Dat Jeanne Wiemer voor Germaanse filologie kiest hangt samen met de toelatingsvoorwaarden. Van de vier richtingen aan de letterenfaculteit op dat moment - filosofie, geschiedenis, klassieke en Germaanse filologie - is het enkel deze laatste die geen voorkennis klassieke talen vereist.
Wiemer studeert af in 1911, na acht studiejaren. Ze is daarmee de eerste en enige vrouw die voor de Eerste Wereldoorlog aan de letterenfaculteit het toenmalige 'doctoraatsdiploma' behaalt. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog telt de Gentse universiteit 28 vrouwelijke studenten of 2,1% van de totale populatie van 1315 studenten.
Ten dienste van volgende generatie
Wiemer stapt zelf - net als haar ouders - in het onderwijs. Meer bepaald geeft ze les aan het in 1907 opgerichte Athenée des jeunes filles de Gand. Enkele jaren na de oprichting ervan biedt dit privé-initiatief een volwaardige cyclus klassieke humaniora voor meisjes aan. Bijna alle latere vrouwelijke studenten aan de Universiteit Gent van die tijd volgen daar hun voorbereidend middelbaar onderwijs. Wiemer zet dus op die manier haar expertise in voor de generatie vrouwelijke studenten die na haar komt. Dit duurt helaas slechts een korte tijd: Wiemer overlijdt al in 1922 op amper 35-jarige leeftijd.
In 2017 wordt het iconische auditorium E in de Blandijn naar Jeanne Wiemer vernoemd. Ook alumna en schrijfster Suzanne Lilar wordt vereerd met een Blandijn-auditorium.
Davy Verbeke
Vakgroep Geschiedenis
14 februari 2018
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Verbeke, Davy. "Wiemer, Jeanne (1886-1922)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 14.02.2018. www.ugentmemorie.be/personen/wiemer-jeanne-1886-1922.
Bibliografie
Simon-Van der Meersch, Anne-Marie. De eerste generaties meisjesstudenten aan de Rijksuniversiteit te Gent (1882-1930). Uit het verleden van de RUG 13.Gent: RUG Archief, 1982.