Van Rysselberghe, Franciscus (1846-1893)
Natuurkundige François Van Rysselberghe laat een divers en indrukwekkend palmares na. Hij maakte zich in de 19de eeuw verdienstelijk op het vlak van enkele snel evoluerende toegepaste wetenschapsgebieden: de meteorologie, telefonie en elektrische energie. Vooral in de telefonie spreidde hij zijn innovatief potentieel tentoon, maar doordat hij botste op toenmalige wetgevende obstakels kreeg de naam Van Rysselberghe nooit de weerklank die hij kon hebben gehad.
Meteorologie
Na zijn middelbaar onderwijs vat François Van Rysselberghe zelfstandig, zonder de reguliere cursussen te volgen, de studies aan van het doctoraat in de natuurwetenschappen en de wiskunde. Aanvankelijk geeft hij les in enkele middelbare scholen maar in 1865 wordt hij leraar Nautische astronomie en Wiskunde aan de zeevaartschool in Oostende. Als lid van de hydrografische dienst tekent hij in 1875 de kaart met de ondiepten van de kust en van de Scheldemonding. Zijn merkwaardige prestaties als meteoroloog openen voor hem de deuren in het Koninklijk Observatorium in Brussel. Hij vindt onder meer de ‘meteorograaf’ uit, een weerstation, en een ‘mareograaf’, een systeem dat de getijden registreert en dat in Oostende en in de Scheldemonding wordt geïnstalleerd. Voorts verdedigt hij in naam van het observatorium in 1882 een plan om een internationaal meteorologisch systeem te ontwikkelen. Hij stelt ook voor om vliegers te gebruiken om meteorologisch onderzoek in hogere luchtlagen te doen.
Telefonie
Eveneens in 1882 krijgt Van Rysselberghe aan de universiteit de cursus Toepassingen van de elektriciteit toegewezen. In de eerste plaats houdt hij zich evenwel bezig met opzoekingen over telefonie en telegrafie. Zo ontwerpt hij in 1883 een telegraafsysteem dat toelaat negen, later zelfs vierentwintig boodschappen tegelijkertijd door één draad te sturen. Maar zijn belangrijkste verwezenlijking is wel de mogelijkheid tot de overbrenging van telefoonsignalen op lange afstand. In 1884 wordt de eerste telefonische lijn tussen verschillende Belgische steden geopend voor het publiek; de toepassing wordt weldra veralgemeend in en buiten Europa. In 1885 test hij zijn uitvinding in de Verenigde Staten en realiseert hij een oproep tussen New York en Chicago, over een afstand van zo’n duizend mijl. De Amerikaanse wetgeving staat een verdere ontwikkeling evenwel niet toe. Concurrent Bell Telephones is pas zeven jaar later in staat om eenzelfde prestatie te leveren; daarmee raakt Van Rysselberghes naam evenwel in de vergetelheid. Een poging om een telefoonlijn over het Kanaal te leiden stuit op de onwil van de Franse en van de Britse regering om de aanwezigheid van privékapitaal in de nieuwe, groeiende telefoonindustrie toe te laten.
Energie
Onvermoeibaar werpt Van Rysselberge zich dan op het probleem van de economische verdeling van energie. Hij ontwikkelt een hydro-elektrisch systeem dat gebruikmaakt van speciale turbines die vanuit onderstations dynamo-elektrische machines aansturen. In Antwerpen krijgt hij de concessie voor openbare elektrische verlichting toegewezen. Van Rysselberge overlijdt al op 46-jarige leeftijd. Desondanks laat hij een indrukwekkend palmares en een uitgebreid wetenschappelijk oeuvre na.
Petra Gunst
Licentiaat Geschiedenis
16 augustus 2010
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Gunst, Petra. "Van Rysselberghe, Franciscus (1846-1893)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 21.04.2015. www.ugentmemorie.be/personen/van-rysselberghe-franciscus-1846-1893