Broeckx, Jan (1920-2006)

Jan Broeckx gaat de UGent-geschiedenis in als de man die van het Instituut voor Psychoakoestiek en Elektronische Muziek (IPEM) een van de Europese centra van de elektronische muziek heeft gemaakt. De kruisbestuiving die hij op gang brengt tussen wetenschappelijk onderzoek en artistieke creaties, is een bijzondere episode uit de geschiedenis van de universiteit én de VRT.

Leven met muziek

Broeckx wordt geboren op 17 oktober 1920 als de zoon van de componist Jan Pieter Karel Broeckx. Aan het Conservatorium van Antwerpen studeert hij fagot, contrapunt en piano en zit op de schoolbanken naast Edward Verheyen, Marinus de Jong, Marcel Poot en Jean Absil. Tijdens de oorlogsjaren volgt Broeckx universitaire studies in Gent en in 1943 haalt hij zijn doctoraat in de Kunsten met een dissertatie over het Landschap in de miniatuur. In hetzelfde jaar wordt hij door de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen en Kunsten geroemd om zijn studie over componist Lodewijk Mortelmans. Na zijn studies kan Broeckx aan de slag in achtereenvolgens het conservatorium van Gent en Antwerpen waar hij muziekgeschiedenis doceert en reeds in 1946 wordt hij adjunct-curator van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. In 1966 wordt hij benoemd tot professor Musicologie aan de UGent waar hij verantwoordelijk is voor de vakken Muziekgeschiedenis van de Moderne Tijd en Muziekesthetiek en al snel vakgroepvoorzitter wordt van het Seminarie voor Muziekgeschiedenis.

23 jaar leiding aan het IPEM

Nog in 1966 stichten professor en ingenieur Hubert Vuylsteke en programmadirecteur van de BRT Corneel Mertens het Instituut voor Psychoakoestiek en Elektronische Muziek. Het IPEM bestaat uit een elektronische studio en een laboratorium en heeft als doelstelling een vruchtbare kruisbestuiving tussen wetenschappelijk onderzoek en artistieke producties tot stand te brengen. Als professor Vuylsteke datzelfde jaar onverwacht sterft, neemt Jan Broeckx de wetenschappelijke leiding van het IPEM over. Met deze directeurswissel verhuist het IPEM van de faculteit Ingenieurswetenschappen naar de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Onder leiding van Broeckx groeit de productiestudio van het IPEM uit tot een van de Europese centra van de elektronische muziek. Componisten van over de hele wereld krijgen er de vrijheid om artistieke creaties te maken met de nieuwste middelen die door de instrumentenbouwers en wetenschappers worden ontwikkeld. Broeckx blijft tot aan zijn emeritaat in 1986 directeur van het IPEM, het jaar waar ook de samenwerking tussen de BRT en de UGent wordt stopgezet. Vanaf dan zal het IPEM zich onder impuls van directeurs Herman Sabbe en later Marc Leman ontplooien tot wetenschappelijk onderzoekcentrum van topniveau.

Musicologie op internationaal niveau

Zijn eigen wetenschappelijk werk situeert zich het onderzoek naar de stilistische evolutie en culturele betekenis van Europese Muziek in de transitieperiode 1880-1950. Broeckx publiceert in internationale vakbladen als The Music Quarterly, Musique en Jeu en het IPEM tijdschrift Interface. Dat laatste groeit uit tot een internationaal vakblad voor musicologie waarvan Broeckx hoofd was van de Belgische sectie van de redactieraad.

Broeckx is een humanist en interesseert zich buitengewoon in muziekesthetiek en de problemen van de muzikale ontologie. Hij sterft op 19 augustus 2006.

Micheline Lesaffre
Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen UGent
9 augustus 2013

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Lesaffre, Micheline. "Broeckx, Jan (1920-2006)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 22.12.2019. www.ugentmemorie.be/personen/broeckx-jan-1920-2006