'The scholar and the gentle soul' - George Sarton (1884-1956)
1.
Hij is bijna van ons geweest: in juli 1912 solliciteert de jonge Sarton voor een job als repetitor aan de ingenieursafdeling van de Gentse universiteit. Op dag ogenblik is hij doctor in de wetenschappen, auteur van een tiental publicaties, gehuwd en vader van een pas geboren dochtertje, May. Hij heeft grootse plannen, maar geen middelen om ze uit te voeren, behalve een kleine erfenis van zijn overleden vader. 'Ik heb mij voorgenomen om mijn leven te wijden aan de onbaatzuchtige studie van de wiskunde en de geschiedenis van de wetenschappen', schrijft hij in zijn sollicitatiebrief.
Helaas: zijn kandidatuur wordt geweigerd. Sarton wordt niet benoemd in Gent.
2.
Met steun van zijn vrouw, het geld van zijn vader en de zekerheid van zijn overtuigingen lanceert Sarton het tijdschrift Isis. Zoals hij in het openingsartikel schrijft, en later talloze malen zal hernemen, onder meer in zijn The History of Science and the New Humanism (1931), past wetenschapsgeschiedenis voor hem in een humanistisch ideaal en een streven om wetenschap en cultuur dichter bij elkaar te brengen. In dat opzicht is Sarton een apostel, zijn werk een missie.
3.
Uniek aan Sarton is de volgehouden inspanning waarmee hij vervolgens tot aan zijn dood onafgebroken arbeidt om de geschiedenis van de wetenschappen op de kaart te zetten. Enkel zijn hoofdwerk, de Introduction to the History of Science (1927, 1931, 1947), beslaat vijf delen en 4.236 pagina's, waarin de Oudheid tot de veertiende eeuw wordt behandeld; de geplande delen over de moderne tijd kon hij nooit voltooien. Daarnaast geeft hij de tijdschriften Isis en - vanaf 1936 - Osiris uit en verzorgt uiteenlopende studies, lezingen en bijdragen. Hij leert Arabisch, Hebreeuws, Chinees en Portugees, kent de klassieke talen en spreekt Frans, Engels, Duits, Italiaans, Nederlands, Zweeds, Deens, Turks en Spaans. Zijn veelzijdigheid en eruditie - aangewend voor één doel: de studie van de wetenschapsgeschiedenis - is enorm.
4.
Aan de oorsprong van dit werk liggen passie en overtuiging. In 1952, bij de aanvaarding van de eerste 'George Sarton Medal', uitgereikt door de History of Science Society, zegt Sarton:
'Wetenschappers uit volgende generaties die mijn leven bestuderen zullen zich soms afvragen of ik gek was; ik was niet gek, maar leek het wel, omdat ik overweldigd was door twee passies, een passie voor wetenschap en een passie voor de 'humanities', die even hevig was'.
Zijn dochter, de Amerikaanse schrijfster May Sarton, besluit enkele jaren later in een huldegedicht bij zijn overlijden: 'The scholar and the gentle soul / the passion and the life were whole'.
5.
Isis gaat in 2013 zijn honderdste verjaardag in als het leidende Engelstalige tijdschrift voor wetenschapsgeschiedenis dat door de University of Chicago Press verspreid wordt; het eerste nummer werd de wereld ingestuurd vanuit Wondelgem bij Gent, het thuisadres van de 27-jarige Sarton, en kende een deficit van 3336,95 fr.
Lees het biografisch lemma van Sarton
Lees verder: 'The Place of Science in History' - Julius Mac Leod (1857-1919)