3.1. Het verzet aan de universiteit
3. Het verzet vindt zijn wortels aan de universiteit
3.1. Het verzet aan de universiteit
Aan alle faculteiten van de vier universiteiten zijn studenten in meer of mindere mate bij het plaatselijk verzet betrokken. Een van de verzetsgroepen die precies aan het Brussels universitair milieu ontsproten is, is de Groupe G. Het betreft studenten en oud-studenten van de U.L.B. die in 1942 een sabotagegroep oprichten en spoedig verschillende professoren in hun rangen tellen. De activiteiten van de groep, in contact met Londen, worden tot 1944 over het hele Belgische grondgebied doorgevoerd.
In 1941 wordt in Frankrijk de inlichtingendienst Cohors-Asturies opgericht, genoemd naar de Franse wiskundige en filosoof Jean Cavaillès. Tijdens de oorlog maakt Cavaillès verder gebruik van zijn vooroorlogse contacten in het Belgische universitaire milieu: ...En janvier 1941, à la suite d'un déplacement prévu dans le nord de la France pour remercier ceux qui l'ont aidé lors de son évasion en juin 1940, il contacte en Belgique Jean Lameere (alias Agamemnon), professeur de philosophie à l'Université de Bruxelles, qu'il connaît depuis 1938.... De Belgische sectie van deze dienst wordt geleid door professor Jean Lameere. Met vaste contacten in de provincies Luik en Henegouwen is de Gentse sector (Schotte en Debersaques) en de Antwerpse sector (dr. Charles Andersen) zeer actief.
Professor Jean Lameere laat in 1948 optekenen: …si l’université de Gand, par exemple, comptait un groupe actif de traîtres à la solde d’Allemagne, elle comptait aussi un groupe actif d’anglophiles convaincus qui contraria sérieusement la propagande nazie du premier….
Uit naoorlogse dossiers blijkt dat ongeveer vijftig personen, behorend tot het personeel van de Gentse universiteit, met het verzet te maken hadden. Een tiental lesgevers wordt, al dan niet voor verzetsactiviteiten, door de bezetter opgesloten. Hoewel de universiteit niet als een “actief centrum van de Gentse Weerstand” kan beschouwd worden, blijft de antinazistische houding van vele universitairen een voorbeeld en steun voor verzetslieden buiten de universiteit.
Hoogleraar Valère Billiet (foto 25) doceert o.m.stralenleer en radioactiviteit in de faculteit Geneeskunde. Hij maakt deel uit van het Onafhankelijksfront (O.F.) en wordt op 10 augustus 1944 aangehouden. Billiet behoort tot de groep van ongeveer zeventienduizend gevangenen die eind april 1945 in Lübeck op vier grote schepen worden geladen: de Athen, de Deutschland, de Cap Arcona en de Thielbeck. Op 3 mei 1945 bestoken Britse Typhons het "flottielje", in de mening dat het Duitse transportschepen betreft. Op één dag komen in de Neustädter Bocht ongeveer veertienduizend politieke gevangenen om het leven. Zestien Gentenaars waaronder Valère Billiet – doodgeschoten bij het verlenen van hulp aan medegevangenen – laten het leven in Lübeck.
Een tweede verzetsfiguur aan de faculteit Geneeskunde is professor Jean-Jacques van de Velde. Deze fysioloog, tevens geneesheer-dienstoverste inwendige ziekten aan het Bijlokeziekenhuis, wordt tijdens de oorlog sectiegeneesheer van het Geheim Leger Z.III.E.M. en is actief in het inlichtingennetwerk Marc. Voor hun verzetsactiviteiten, hun inzet voor het Rode Kruis en opvang van twee Joodse kinderen tijdens de oorlogsjaren ontvangt het echtpaar Van de Velde meerdere onderscheidingen.
26-27. Bijeenkomst van Gentse weerstanders, 26 september 1954, met Jean-Jacques
Van de Velde op de foto links in donker kostuum.
Als we aannemen dat nog geen 10% van het onderwijzend personeel van de universiteit bij het verzet betrokken is, ligt dit cijfer voor wat de studenten betreft zelfs nog lager, namelijk 5%. Van ongeveer honderd actief in het verzet betrokken studenten is één derde opgepakt. Ongeveer vijftien studenten laten het leven in de kampen. Betrouwbaar zijn deze cijfers helemaal niet. Toch is het vrij zeker dat verzetsstudenten, net als collaboratiestudenten, fel in de minderheid zijn.
Lees verder: 3.2. Een uitgesproken verzet tegen de Orde van Geneesheren
Keer terug: 2.5. Professor Soenen en de Germaanse Werkgemeenschap Vlaanderen