7. Boekentoren
‘Machtig symbool van wetenschap’, ‘schending van het Gentse luchtruim’, ‘symbolische vuurbaak’, ‘academische erectie’, ‘kathedraal van kennis’, ... De perceptie van de Boekentoren varieert. De Gentenaar heeft moeten wennen aan deze vierde toren in de stadsskyline.
Een meesterwerk is het in ieder geval. Architect Henry van de Velde heeft hier een modernistisch totaalkunstwerk ontworpen. Interieur en exterieur van de universiteitsbibliotheek bestaan uit een samenspel van horizontale en verticale krachtlijnen. Het geheel oogt sober, evenwichtig en krachtig. Precies wat de nieuw vernederlandste universiteit in de jaren 1930 wil uitstralen. Het contrast met de oude, koude en vochtige Baudeloobibliotheek die de universiteit deelt met de stad kan niet groter zijn.
De keuze voor een toren voor de nieuwe bibliotheek is niet vanzelfsprekend. Van de Velde heeft heel wat overredingskracht nodig voor zijn ‘boekenkast in de hoogte’. De toenmalig hoofdbibliothecaris is geen voorstander bijvoorbeeld. De distributie van de boeken is moeilijk te organiseren in een gebouw met twintig verdiepingen. Bovendien is de collectie kwetsbaar voor brand en vijandelijke aanvallen. Als de oorlog uitbreekt, is de toren net af. Nog voor de boeken er in huizen, installeren de Duitsers er een uitkijkpost met afweergeschut op de toren. De bibliotheek mist zo de glorieuze opening die ze verdient.
De omvang van de toren heeft de kennisexplosie van de 20ste eeuw min of meer doorstaan. Vandaag rusten er ongeveer drie miljoen boeken, tijdschriften en manuscripten. Maar met de algemene toestand van het gebouw is het slecht gesteld. Decennia van verwaarlozing en onzorgvuldig oplapwerk hebben hun tol geëist. Het beton bladert op sommige plekken van de toren. Ironisch genoeg is het juist de lamentabele staat van de Boekentoren die mee voor zijn revival zorgt. Sinds de deelname aan de Monumentenstrijd in 2007 vervangt de Boekentoren meer en meer de zuilen van de Aula als uithangbord van de universiteit.
Ook de stad speelt het gebouw als cultureel ijkpunt uit. Vooral de belvédère op de top van de toren is een tot de verbeelding sprekende publiekstrekker. Het is helaas nog enkele jaren wachten vooraleer je die vrij kunt bezoeken.
Dat de Gentenaars hebben moeten wennen aan de Boekentoren heeft veel te maken met de moeilijke relatie die stad en universiteit tijdens het interbellum hebben. Vooraleer we verder gaan naar de Blandijn legt burgemeester Termont uit hoe de twee aan het begin van de 20ste eeuw uit elkaar groeien.