Luykx, Theo (1913-1977)

Opleiding tot ingenieur, historicus en jurist

Het eerder ongewone opleidingstraject van de Lommelaar Theo Luykx typeert zijn intelligentie, open geest en gigantische werkkracht. Hij voltooit zijn Grieks-Latijnse humaniora aan het Jezuitencollege te Turnhout maar kiest onverwacht voor een opleiding burgerlijk ingenieur waarvoor hij eerst een voorbereidend jaar volgt. Nadat hij met succes de twee kandidaturen burgerlijk ingenieur aan de KULeuven beëindigd heeft, gaat hij in 1935 aan de Gentse universiteit geschiedenis studeren. Met zijn legendarische ijver behaalt hij in een jaar het diploma van kandidaat in de letteren en wijsbegeerte en in 1938 dat van licentiaat in de letteren en wijsbegeerte, groep geschiedenis. Twee jaar later behaalt hij zijn doctoraat met een proefschrift over Johanna van Constantinopel, gravin van Vlaanderen en Henegouwen (1199-1200). Bovendien vindt hij ook nog de tijd om in 1939 het kandidaatsdiploma in de rechten te behalen!

Journalist

Theo Luykx legt zich in de eerste fase van zijn academische loopbaan toe op de geschiedenis van Vlaanderen in de Middeleeuwen en verwerft faam als een vooraanstaand mediëvist. Maar na de oorlog in 1944 kiest hij voor een nieuwe professionele uitdaging: hij wordt redactiesecretaris van De Nieuwe Standaard. Deze krant kwam in de plaats van de De Standaard, die na de oorlog als gevolg van de repressie onder sequester werd geplaatst. Als in 1947 de familie Sap, eigenaar van de De Standaard, het sequester afkoopt, verlaat Theo Luykx de journalistiek. Hij keert terug naar de universiteit waar hij assistent wordt bij zijn vroegere promotor professor Frans Ganshof.

Pers- en Communicatiewetenschapper

Zijn journalistieke ervaring zal een zeer sterke impact hebben op zijn verdere academische activiteiten. Zijn belangstelling voor de media en voor hedendaagse politieke geschiedenis werd hierdoor aangewakkerd. Reeds in 1951 krijgt Luykx de kans om bij de rechtsfaculteit een vrije cursus Perswetenschap in te richten. Vanaf 1954 doceert hij in de rechtsfaculteit de cursus Parlementaire geschiedenis van België, later aangevuld met Diplomatieke geschiedenis.
Als gewoon hoogleraar slaagt Luykx er vanaf 1961 in om in de eerder behoudsgezinde rechtsfaculteit de nieuwe discipline “pers-en communicatiewetenschap” als een volwaardige afstudeerrichting op te richten. Het heeft ongetwijfeld veel diplomatie, overtuigingskracht en doorzettingsvermogen gevergd. De eerste diploma’s in de pers- en communicatiewetenschappen worden uitgereikt in 1964. De afdeling groeit uit tot één van de belangrijke onderwijs- en onderzoekscentra van de faculteit Politieke en Sociale wetenschappen.
Theo Luykx verwerft faam als mediadeskundige en wordt gevraagd als expert in binnen en buitenland. Hij is ervan overtuigd dat informatie een fundamenteel mensenrecht is en essentieel voor de democratie. Als historicus heeft hij ook veel belangstelling voor de geschiedenis van de media. Zijn Evolutie van de Communicatiemedia zal tot in de 21^ste eeuw een uniek standaardwerk blijven.

Politieke wetenschappen

Nadat de licentie Communicatiewetenschappen een succesrijke vaste plaats verworven heeft, legt Luykx zich toe op de uitbouw van de onderwijs- en onderzoekseenheid met betrekking tot de Belgische hedendaagse politiek. In 1972 richt hij een leerstoel Hedendaagse ontwikkeling van de binnenlandse en buitenlandse politiek op, waarmee hij meteen de grondvesten legt voor de latere afdeling Politieke wetenschappen. Zijn schitterend handboek Politieke Geschiedenis van Belgie zal met vier edities een standaardwerk blijven. Ook zijn Geschiedenis der internationale betrekkingen sedert het Congres van Wenen is een mijlpaal waarin anderhalve eeuw internationale geschiedenis geanalyseerd wordt. Met zijn buitengewone zin voor synthese duidt hij in dit handboek de grote krachtlijnen uit het complexe verleden.

Pedagogische opdracht

Een beknopt overzicht brengen van Luykx' wetenschappelijke publicaties is onmogelijk; 21 boeken en meer dan 100 artikels in binnen- en buitenlandse tijdschriften. Theo Luykx bezit een enorme werkkracht en doorzettingsvermogen. Hij combineert deze kwaliteiten met grondigheid en nauwgezetheid. Naast zijn onderzoek is Luykx een schitterend lesgever en zet hij zich in voor zijn studenten. Hij volgt ze, leest hun manuscripten, geeft commentaren en raad. Hij weigert te delegeren omdat hij zijn pedagogische opdracht belangrijk vindt. Voor ons, assistenten, was hij veeleisend maar steeds bereid om te luisteren, te overleggen en te adviseren. Als promotor gaf hij vrijheid maar ook de nodige begeleiding en schouderklopjes.

Pers en democratie

Naast zijn drukke academische activiteiten is Theo Luykx actief op het terrein van maatschappelijk dienstbetoon. Hij mengt zich mee in het mediabeleid en verdedigt een openbare omroep die gevrijwaard moet kunnen blijven van partijpolitieke inmenging. Als dagbladen verdwijnen, maakt hij zich zorgen over de democratische rol die de pers moet kunnen blijven vervullen. Hij neemt functies op in tal van culturele verenigingen waar hij vanuit zijn Vlaamsgezinde overtuiging het steeds opneemt voor de integrale toepassing van de taalwetgeving. Als Vlaamse Brusselaar kant hij zich tegen de uitbreiding van de Brusselse ‘olievlek’ en staat hij kritisch tegenover de faciliteitenregeling. Hij uit zich als Vlaamsgezind christendemocraat maar houdt zich angstvallig buiten elke partijpolitieke binding. Er wordt vaak op hem beroep gedaan als jurylid. Zo maakt hij decennialang deel uit van de jury van het beruchte Nederlandstalig diplomatenexamen. Tientallen oudstudenten werden door hem op dit examen voorbereid zodat een diplomatieke carrière voor hen realiteit werd.

Theo Luyckx overlijdt op 64-jarige leeftijd in 1977. Hij maakt de oprichting van de faculteit Politieke en Sociale wetenschappen helaas niet meer mee. De ‘Pol&Soc’ splitst zich pas in 1992 af van de rechtsfaculteit en zal zich ontplooien tot een zelfstandige faculteit met drie onderwijs- en onderzoeksrichtingen: sociologie en de beide geesteskinderen van Luykx, de communicatiewetenschappen en politieke wetenschappen. Het was in feite de bekroning van zijn levenswerk. Wij blijven hem herinneren als een veeleisende maar minzame patron, die ons zo vele kansen geboden heeft.

Els De Bens
Vakgroep Communicatiewetenschappen
7 april 2016

Hoe verwijs je naar dit lemma?
De Bens, Els. “Luykx, Theo (1913-1977).” UGentMemorie. Laatst gewijzigd 07.04.2016. www.ugentmemorie.be/personen/luykx-theo-1913-1977-0

Bibliografie 

www.UGentMemorialis.be

De Bens, Els, ed. Massamedia en politiek: liber memorialis Theo Luykx. Antwerpen: Kluwer rechtswetenschappen, 1982.