2015 Ontmanteling kernreactor
Op 14 december 2015 heft een koninklijk besluit de vergunning van de kernreactor Thetis van de UGent op. Het is het formeel sluitstuk van een jarenlange ontmantelingsprocedure. De kleine onderzoeksreactor op de site van het “Instituut voor Nucleaire Wetenschapen” (INW), nu: “campus Proeftuin” stond 37 jaar ten dienste van het Laboratorium voor Analytische Scheikunde en later de vakgroep Analytische Chemie. Die gebruikte Thetis vooral voor ‘neutronenactiveringsanalyse’, een methode om spoorelementen, d.i. elementen in zeer lage concentratie, in proefstalen te identificeren en kwantificeren. Om energie op te wekken (of onderzoek daarover), werd de kleine reactor nooit gebruikt.
Exit Thetis
Een doorsnee kernreactor heeft een levensduur van 30 tot 40 jaar. Hoewel de voorraad nucleaire brandstof (uranium), die nog dateert uit de Koude oorlogsjaren 1960, nog niet helemaal is opgebruikt, wordt de exploitatie onbetaalbaar. Het onderhoud en de maandelijkse veiligheidscontrole kosten rond de 10.000 euro per jaar en daar bovenop beslist de overheid om met onmiddellijke ingang een belasting te heffen op de kernreactor, analoog aan de exploitatie van kernreactoren door bedrijven.
De onderzoeksinteresse in nucleaire analysetechnieken van de vakgroep Analytische Chemie geleid door Richard Dams en die van de andere Belgische universiteiten die van de proefreactor gebruik konden maken, is ook afgenomen. In de 21ste eeuw zijn er goedkopere en eenvoudigere alternatieven voor spoorelementanalyse, die geen gebruik maken van radioactieve straling.
Ontmantelingsexpertise
De ontmanteling wordt gepland en gecoördineerd door het Studiecentrum voor Kernenergie in Mol (SCK-CEN). Opmerkelijk genoeg is België vandaag mondiaal koploper in de ontmantelingsexpertise van diezelfde kernreactoren die het in de jaren 1950-1970 dankzij haar nucleaire kennis en technologie mee heeft helpen opbouwen. Gezien er in eenentwintigste eeuw tal van kernreactoren na 40 jaar dienst zullen moeten worden ontmanteld, is de Thetis-ervaring essentieel voor het ontwikkelen van de ontmantelingsexpertise van het SCK-CEN en Belgoprocess, het bedrijf dat voor de ontmanteling instaat.
Radioactief afval
Tussen de laatste activiteit van Thetis in 2003 en haar formele ontmanteling zitten bijna 13 jaar, een pak meer dan voorzien. Na een jarenlange koelperiode mislukt het initiële plan om de nog bruikbare nucleaire brandstof (uranium) te recupereren via een heropwerkingsinstallatie. Het type brandstof blijkt ongeschikt voor de centrales van Doel en Tihange. Van kostbaar goed wordt het materiaal duur, radioactief afval. De firma Transnubel voert de nucleaire brandstof af. Belgoprocess staat tussen 2013 en 2015 in voor de tijdrovende ontmanteling en decontaminatie van het resterende constructiemateriaal en nutsvoorzieningen (koeling, ventilatie, transportsysteem), waarvan sommige delen zeer radioactief zijn, andere slechts licht radioactief besmet. Pas na de controle door de Dienst voor Fysische Controle (stralingsbescherming) van de UGent, wordt het materiaal afgevoerd naar Belgoprocess in Dessel voor oppervlakteberging of geologische berging in kleilagen 200 meter onder de grond in Dessel. De UGent staat in voor de kosten van de ontmanteling en berging. Die worden geraamd op 2 miljoen euro maar wat de uiteindelijke kostprijs is, is onbekend.
Niets te vroeg
In 2014 zijn er geen radioactieve stoffen of materialen meer in het reactorgebouw aanwezig. Het gebouw wordt, op de bodem van de reactorkuip na, vrijgegeven. Na uitgebreide inspecties verklaren het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA), Euratom en het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) de kernreactor in 2015 formeel ontmanteld. Sluitstuk van dat beslissingsproces is de publicatie van een Koninklijk Besluit (14/12/2015) tot opheffing van de vergunning voor de reactor. De ontmanteling komt overigens niets te vroeg. Door de verhoogde terreurdreiging moest de UGent extra veiligheidsmaatregelen nemen om ontvreemding van nucleaire materialen te voorkomen.
Fien Danniau
Vakgroep Geschiedenis
18 mei 2017
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Danniau, Fien. “2015 Ontmanteling kernreactor.” UGentMemorie. Laatst gewijzigd 18.05.2017. (www.ugentmemorie.be/gebeurtenissen/2015-ontmanteling-kernreactor)
Bibliografie
Interview met Karel Strijckmans, 15 juni 2017, campus Proeftuinstraat UGent.
De Corte, Frans. “Thirty Years of NAA Developments and Applications at the Thetis Reactor of the Institute for Nuclear Sciences, Gent.” Czechoslovak Journal of Physics 49 (1999) 247-254.
De Corte, Frans. “ Exit reactor Thetis/Ghent (1967-2003): A recollection of its significant contribution to NAA and its leading role in the evelopment of the K0-standardization.” Journal of Radioanalythical and Nuclear Chemistry 271 (2007,1) 37-41.
Laes, Erik, Lakshmi Chayapathi en Gaston Meskens. Kernenergie (on)besproken: een geschiedenis van het maatschappelijke debat over kernergie in België. Leuven: Acco, 2008.
Linters, Adriaan. “In den beginne waren er ertsen. België als centrum van nucleair onderzoek en techniek.” Erfgoed van Industrie en Techniek 19 (2010, 2+3) 83-94. Themanummer nucleair erfgoed.
“Vaarwel Thetis. Geen Tsjernobil II.” Schamper 391 (2001) 16-17.
De Winne, Ruben. “Alma Mater verliest kind.” Schamper 497 (2010).
“Kernreactor Thetis van de UGent is de eerste gedeclasseerde reactor in België.” Persbericht UGent 25.02.2016. Geraadpleegd 18.05.2017. (qas4.ugent.be/nl/actueel/persberichten/kernreactor-thetis-van-de-ugent-is-de-eerste-gedeclasseerde-reactor-in-belgie)